Halina Pajka – wycinankarka, mistrzyni plastyki obrzędowej. Należy do grona najwybitniejszych twórczyń ludowych z Kurpiowskiej Puszczy Zielonej. Zajmuje się haftem kurpiowskim, tkactwem, wykonuje pisanki, palmy, bukiety z papieru oraz kierce. Promotorka tradycji i kultury kurpiowskiej,

Kadzidło, Kurpie, woj. mazowieckie

Halina Pajka urodziła się w 1950 roku w Tatarach, niedaleko Kadzidła. Jest córką znanej na Kurpiach twórczyni ludowej Stanisławy Prusaczyk, od której przejęła umiejętności wykonywania tradycyjnych wycinanek oraz innych wyrobów plastyki obrzędowej. Ojciec, Stanisław Prusaczyk, był jednym z założycieli Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Kurpianka” w Kadzidle.

Jest jedną z najbardziej znanych i cenionych twórczyń kurpiowskiej Puszczy Zielonej. Specjalizuje się w wykonywaniu wycinanek kurpiowskich: gwiazd, leluj, wycinanek figuralnych oraz ażurowych firanek z papieru. Zajmuje się również tkactwem, haftem, koronkarstwem, wykonuje pisanki, palmy oraz kierce z grochu, fasoli i bibułkowych kwiatów.

W wieku dwunastu lat Halina Pajka rozpoczęła współpracę ze Spółdzielnią Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Kurpianka” w Kadzidle, do której przez wiele lat dostarczała swoje wyroby. Od 1968 roku pracowała w Spółdzielni jako tkaczka na krosnach ręcznych. W 1975 roku twórczyni została członkiem Kurpiowskiego Oddziału Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Należy również do Stowarzyszenia Artystów Kurpiowskich.

Halina Pajka jest aktywną popularyzatorką kultury kurpiowskiej przekazującą młodszym pokoleniom swoje umiejętności i doświadczenie. Chętnie uczestniczy w imprezach, kiermaszach czy targach sztuki ludowej organizowanych na terenie całej Polski. Łatwość nawiązywania kontaktów z dziećmi i młodzieżą, zdolności pedagogiczne, ogromne zaangażowanie, talent, miłość do regionu sprawiają, że Halina Pajka jest często zapraszana do placówek oświatowych i kulturalnych. Prowadzi warsztaty w muzeach, domach kultury i szkołach. Uczy dzieci i młodzież wykonywania kwiatów z bibuły, palm, wycinanek, a także haftowania tradycyjnych wzorów kurpiowskich czy tkania na krosnach. Podczas warsztatów nie tylko uczy rękodzieła ludowego, ale też opowiada o zwyczajach, tradycjach i obrzędach kurpiowskich. Twórczyni wielokrotnie reprezentowała region kurpiowski na „Cepeliadach” w Gdyni, Warszawie i Krakowie. Tradycje kurpiowskie popularyzowała także za granicą m.in. w Szwecji i Niemczech. Jej prace można było oglądać w Senacie RP i na Międzynarodowych Targach Artystycznych, a także na wielu wystawach w kraju i za granicą, m. in. w Meksyku i Kamerunie.

Halina Pajka od wielu lat współpracuje z Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce oraz Stowarzyszeniem Artystów Kurpiowskich podczas organizacji warsztatów etnograficznych „Ginące Zawody” odbywających się w Zagrodzie Kurpiowskiej w Kadzidle. Podczas tych warsztatów prezentuje techniki wycinankarstwa, pokazy haftowania tradycyjnych kurpiowskich wzorów, wykonywania kwiatów z bibuły. Prowadzi również pokazy tkania dywanów na krosnach. Halina Pajka angażuje się we wszystkie imprezy regionalne odbywające się na terenie Kurpiowszczyzny. Każdego roku jest obecna na „Weselu kurpiowskim” i „Niedzieli kadzidlańskiej”, a także na „Miodobraniu Kurpiowskim” w Myszyńcu, czy „Niedzieli Palmowej” w Łysych. Czynnym udziałem w imprezach pokazuje potrzebę tworzenia i przekazu dziedzictwa polskiej kultury ludowej, a także pomaga w zgłębianiu wiedzy o Kurpiowszczyźnie.

Artystka bierze udział w wielu konkursach i wystawach sztuki ludowej. Prace autorstwa Haliny Pajki wielokrotnie zyskiwały uznanie zarówno jury konkursów, jak i prywatnych kolekcjonerów. Jej twórczość cechuje się wysokim poziomem artystycznym oraz wiernością tradycyjnym technikom, dzięki czemu zajmuje wysokie lokaty w konkursach organizowanych przez Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce, Regionalne Centrum Kultury Kurpiowskiej im. ks. W. Skierkowskiego w Myszyńcu czy Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie. W 2000 roku otrzymała stypendium twórcze przyznawane przez Ministerstwo Kultury i Sztuki.

Jej wyroby znajdują się w zbiorach Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce, Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży, Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu, Muzeum Mazowieckiego w Płocku, Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku, Skansenie Kurpiowskim im. Adama Chętnika w Nowogrodzie i w wielu zbiorach prywatnych. Wycinanki oraz biogram artystki prezentowane są na wystawie planszowej „Wycinanka kurpiowska z Puszczy Zielonej” oraz w katalogu do wystawy przygotowanej przez Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce.

Artystka została wielokrotnie doceniona nagrodami i odznaczeniami. Otrzymała między innymi Doroczną Nagrodę Starosty Ostrołęckiego, Medal Pamiątkowy „Pro Masovia”, medal 60-lecia „Cepelii”, odznakę „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. W 2007 roku została laureatką „Kurpika”- nagrody przyznawanej przez Prezesa Związku Kurpiów. W 2015 roku uhonorowano ją Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, a w 2021 roku Nagrodą Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu za osiągnięcia w upowszechnianiu kultury.

Olga Mrowińska