Gminny Ośrodek Kultury w Podegrodziu – realizuje misję ochrony pokoleniowego przekazu i popularyzacji dziedzictwa kulturowego regionu Lachów Sądeckich i Podegrodzkich. Od 1976 r. prowadzi wielowymiarową edukację regionalną.

Podegrodzie, Lachy Podegrodzkie, woj. małopolskie

Gminny Ośrodek Kultury w Podegrodziu powołany decyzją Naczelnika Gminy Podegrodzie nr 1/GOK/76 z dnia 1 lipca 1976 r  jako instytucja kultury, której celem jest organizowanie oraz koordynowanie działalności kulturalno oświatowej. Siedzibą GOK jest Dom Kultury w Podegrodziu. Obecnie w GOK Podegrodzie pracuje 6 osób, w tym 4 osoby działalności podstawowej.

Realizując powierzoną misję, Ośrodek przejął opiekę nad Regionalnym Zespołem „Podegrodzie”, Teatrem Amatorskim, działającymi twórcami ludowymi, zespołami muzycznymi i wokalnymi, grupami folklorystycznymi. Gminny Ośrodek Kultury rozszerzał zakres swego działania. W 1982 roku powstała filia – świetlica w Mokrej Wsi, następnie w Podrzeczu (1997), Naszacowicach (2000) oraz w Brzeznej – Litaczu (2010). Każda z tych placówek ma swoją specyfikę działań dostosowaną do potrzeb lokalnego środowiska.

Wśród działań statutowych na szczególne podkreślenie zasługują formy całorocznej pracy, które ściśle wiążą się z szeroko rozumianym regionalizmem i ochroną dziedzictwa kulturowego. Są to  szkółki  muzykowania ludowego, malowania na szkle, ceramiczna, haftu podegrodzkiego, bibułkarstwa, warsztaty wikliniarskie, kulinarne, garncarskie, zielarskie, kowalstwa  oraz spotkania lachowskie czyli wykłady dotyczące architektury, strojów, zwyczajów, obrzędów i życia codziennego Lachów Sądeckich. Gminny Ośrodek Kultury w Podegrodziu realizował też projekty: „Historia Podegrodzia gliną pisana”, „Podegrodzie przez wieki”, „Dokumentacja, archiwizacja i upowszechnianie kultury ludowej Lachów Podegrodzkich”, „Organizacja warsztatów regionalnych kultywujących tradycje lokalne Lachów Podegrodzkich”. Tradycyjna kultura ludowa najpełniej popularyzowana jest przez działający przy GOK Regionalny Zespół „Podegrodzie” istniejący od 1937 r. Duży wkład w popularyzację dziedzictwa lachowskiego ma Amatorski Teatralny Zespół Obrzędowy, który w repertuarze ma zwyczaje i obrzędy lachowskie np.: „Wiązowiny”, „Zmówiny”, „Zwoziny”, „Dożynki”, „Zielone Świątki”, „Powrót parobków z Jarmaku Godniego”, „Obiad Wigilijny”.

W zróżnicowanej ofercie wydarzeń kulturalnych znajdują się imprezy o zasięgu lokalnym, regionalnym i ogólnopolskim. Najważniejsze to: „DRUZBACKA. Konkurs Muzyk, Instrumentalistów, Śpiewaków Ludowych i Drużbów Weselnych”, „PASTUSZKOWE KOLĘDOWANIE. Ogólnopolskie Spotkania Dziecięcych i Młodzieżowych Grup Kolędniczych”. Są to imprezy, których Gminny Ośrodek Kultury w Podegrodziu jest współorganizatorem. Cyklicznie od ponad czterdziestu lat organizowany jest Przegląd Podłaźniczek i Eksponatów Kolędniczych, Gminny Przegląd Zespołów Kolędniczych, Konkurs Palm Wielkanocnych, Święto Matki Boskiej Zielnej, Przegląd Dorobku Artystycznego Szkół i Przedszkoli Gminy Podegrodzie. Od 2016 r. w Podegrodziu, miejscu urodzin wielkiego rodaka organizowane są Dni świętego o. Stanisława Papczyńskiego „ Ad Gloriam Mariae”.

Z czasem podjęto próby dokumentacji i archiwizacji bogatego dziedzictwa regionu. Archiwum audiowizualne ze realizowanych przedsięwzięć, sztuk teatralnych, zwyczajów i obrzędów liczy ponad 30 kaset VHS, 100 filmów na DVD, kilkanaście kaset szpulowych z dźwiękowymi nagraniami kapel, fragmentów tradycyjnych wesel, oracji starostów weselnych z lat 60-tych. Dokumentacja fotograficzna to zdjęcia analogowe (ok. 5 000 szt.), klisze (50 szt.), ok. 25 000 zdjęć cyfrowych oraz skany archiwalnych zdjęć analogowych, przynoszonych przez mieszkańców, opisujących dawną obyczajowość, uroczystości rodzinne, strój. Szczególną pozycję stanowią zbiory Wojciecha Migacza zwanego „chłopskim fotografem”,  które są ważnym dokumentem rejestrującym różne aspekty życia Lachów na przełomie XIX i XX wieku. Archiwalia będące w posiadaniu GOK w Podegrodziu to 300 odzyskanych klisz i ok. 1 000 zdjęć  historycznie i etnograficznie bezcennych.

Ważnym aspektem pracy GOK jest działalność wydawnicza, popularno-naukowa przejawiająca się w publikacjach i wydawnictwach dotyczących regionu. Najważniejsze pozycje to „Co to za gwiozdecka nad Osowiom świyci. Zwyczaje kolędnicze w Podegrodziu” (2009), „Kumosia kumosi gorzołecko nosi.  Zwyczaje narodzinowe i pogrzebowe w Podegrodziu”(2009), „Jo se Podegrodzok jo se rodowity. Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Podegrodzie” 1937 – 2007” ( 2007), „ Wesele podegrodzkie” (2012), „Kościoły i kapliczki Gminy Podegrodzie” (2003), „Tradycje Lachów Podegrodzkich” (2017), „Pieśni ludowe Lachów Podegrodzkich. Jak jo se zaśpiywom…” (2018), „Podegrodzkie godki. Legendy Lachów Podegrodzkich”. (2018), „Lachy Podegrodzkie wczoraj i dziś” ( 2019),  liczne kartki i foldery.  Popularne, zwłaszcza wśród młodego pokolenia, są edukacyjne filmy krótkometrażowe ukazujące zwyczaje i obrzędy lachowskie a także życie codzienne i świętowanie Lachów Podegrodzkich. Na płytach DVD znalazły się „Prace polowe i gospodarskie Lachów Podegrodzkich”, „Zielone Świątki”, „Wiązowiny”, „Zwoziny”, „Wesele podegrodzkie”.

W roku 2012 Gminny Ośrodek Kultury w Podegrodziu otrzymał Nagrodę Województwa Małopolskiego im. Władysława Orkana „za całokształt dokonań na rzecz propagowania idei regionalizmu, w tym za działalność archiwalno – dokumentacyjną i popularno – naukową.

Na mapie regionalnej Polski południowej Podegrodzie to miejsce szczególne. Jest stolicą i źródłem jednego z najpiękniejszych i najbardziej żywotnych folklorystycznie regionów w Polsce. Gminny Ośrodek Kultury w Podegrodziu dostrzegając bogactwo regionu, pasję żyjących tu ludzi, umiłowanie tradycyjnej kultury przodków, pełen podziwu szacunek do wszelkich wartości dziedzictwa wypływających z minionych wieków oraz chęć ochrony i zachowania tej kulturowej spuścizny, aktywnie wspiera i chętnie podejmuje działania przy organizacji wydarzeń kulturalnych promujących region z całym jego bogactwem.

 Zofia Buczek