Elżbieta Piskorz-Branekova – etnografka, specjalistka od polskich strojów ludowych oraz haftu tradycyjnego, kolekcjonerka. Prowadzi działalność badawczą i wydawniczą w zakresie strojów tradycyjnych. Twórczyni kolekcji stroju europejskiego oraz kolekcji bałkańskiej w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie.

Warszawa, woj. mazowieckie

Elżbieta Piskorz-Branekova urodziła się 11 lutego 1948 roku w Warszawie. Studia etnograficzne, będące początkiem jej kariery i pasji badawczej, zakończyła w 1973 roku na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Jest również absolwentką Podyplomowego Studium Muzeologicznego na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (specjalizacja muzeologia).

Od 1974 roku pracowała w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, gdzie w latach 1991-2009 pełniła funkcję kuratorki Działu Etnografii Polski i Europy.

W czasie pracy tworzyła i uzupełniała muzealną kolekcję, pozyskując w szczególności stroje i tkaniny. Stworzyła unikatowy zbiór muzealiów, na który składają się obiekty nie tylko z terenu Polski, ale przede wszystkim z Europy Środkowej, szczególnie Bałkanów. Dzięki jej działaniom bałkańska kolekcja z terenu Albanii, Bułgarii i Macedonii powiększyła się do ponad siedmiuset obiektów, a część bułgarska, licząca około 570 obiektów, stała się największą zgromadzoną w polskich muzeach.

Współpracowała z krajowymi i europejskimi muzeami i instytucjami kultury, między innymi ze Słowackim Muzeum Narodowym w Martinie, Herman Otto Muzeum w Miszkolcu na Węgrzech oraz z wieloma w Bułgarii: w Sofii  - z Muzeum Bułgaria i Słowiański Świat oraz z Muzeum Etnograficznym, ponadto, między innymi, z Regionalnymi Muzeami w Kiustandił, Perniku, Płowdiwie, Smolan, Warnie. Kontakty te owocowały pozyskiwaniem eksponatów, organizacją przez PME zagranicznych wystaw i pokazami zagranicznych grup folklorystycznych. Elżbieta Piskorz-Branekova była kuratorką wystaw takich jak: „Wesele bułgarskie” w Kiustandił oraz „Kultura Matyo” w Miszkolcu, a także inicjatorką i opiekunką merytoryczną pokazów grup prezentujących bułgarskie obrzędy Survakari i Kukeri związane z Nowym Rokiem i Wielkanocą.

Zrealizowała wiele wystaw poświęconych etnografii Polski i Europy. Tylko te poświęcone strojom polskim i europejskim można liczyć w dziesiątkach. Eksponowane były w bardzo wielu muzeach zarówno w Polsce, jak i za granicą (Bułgaria, Hiszpania, Węgry). Wielkim zainteresowaniem cieszyły się też ekspozycje prezentujące biżuterię ludową.

W PME przepracowała 35 lat. Przejście na emeryturę w żaden sposób nie zatrzymało pasji badawczej Elżbiety Piskorz-Branekovej. Jej zainteresowania i wiedza znalazły ujście w opracowywaniu i promowaniu strojów ludowych, szczególnie polskich. Jest obecnie najlepszą w kraju ekspertką w tej dziedzinie. Publikowany w latach 2004-2008  przez wydawnictwo Muza w serii „Ocalić od zapomnienia” cykl książek: Polskie stroje ludowe, t. 1, Polskie stroje ludowe, t. 2, Polskie stroje ludowe, t. 3, Biżuteria ludowa w Polsce, Polskie hafty i koronki jest obecnie podstawową lekturą dla każdego, kto chce zapoznać się z tematem strojów i zdobień odzieży tradycyjnej na prawie całym obszarze Polski. Warto zaznaczyć, iż opisanych jest tam w sposób przystępny, czytelny i uzupełniony o bogaty materiał ilustracyjny aż 68 regionów kostiumologicznych,. Po wyczerpaniu nakładu wszystkie te pozycje wydawnicze są nieustannie poszukiwane w antykwariatach i na aukcjach internetowych. Korzystają z nich muzealnicy, naukowcy, studenci, regionaliści, członkowie zespołów folklorystycznych, członkinie kół gospodyń wiejskich, projektanci zafascynowani etnodizajnem czy rekonstruktorzy strojów.

Badania Elżbiety Piskorz-Branekovej wypełniły białe plamy na mapie Polski w dziedzinie stroju ludowego. Opracowane przez nią i opublikowane w serii „Atlas Polskich Strojów Ludowych” zostały między innymi Strój zamojski czy Strój wilanowski z Nadwiślańskiego Urzecza. Ostatnie cztery lata, we współpracy z Podlaskim Muzeum Kultury Ludowej, autorka poświęciła na badania strojów tradycyjnych województwa podlaskiego. W efekcie, przy współudziale Aleksandry Pluty - pracownika tej instytucji, powstało dwutomowe, unikatowe wydawnictwo „Tradycyjne stroje województwa podlaskiego” opisujące po raz pierwszy w sposób kompleksowy ubiory z północno–wschodniej części Polski. Pierwsza część książki została nagrodzona Podlaskim Laurem Muzealnym – nagrodą Stowarzyszenia Muzealników Polskich Oddział Podlaski.

Wszystkie publikacje pisane i redagowane przez Elżbietę Piskorz-Branekovą, dzięki starannie opracowanemu kontekstowi historycznemu, bogatemu materiałowi ilustracyjnemu i szczegółowym opisom odzieży danego regionu, są niezastąpionym źródłem wiedzy. W sumie jest ona autorką ponad 15 publikacji książkowych i wielu artykułów poświęconych tej tematyce.

Elżbieta Piskorz-Branekova nieustannie podróżuje po kraju, konsultując regionalne prace związane z odtwarzaniem stroju ludowego, organizując wystawy, wygłaszając odczyty i prelekcje. Wiele czasu i energii poświęca na pracę w Polskim Towarzystwie Ludoznawczym, w sekcji Strojów Ludowych. Chętnie angażuje się w projekty mające promować i udostępniać wiedzę na temat strojów tradycyjnych. Jest miedzy innymi pomysłodawczynią, współtwórcą i współautorką strony internetowej www.strojeludowe.net, będącej łatwo dostępnym i kompetentnym źródłem wiedzy na temat polskich strojów ludowych. Ze strony tej korzystają osoby interesujące się strojami zawodowo i hobbistycznie, rozmaite instytucje kultury, zespoły folklorystyczne, koła gospodyń wiejskich oraz pracownie szyjące stroje ludowe.

Elżbieta Piskorz-Branekova jest również kolekcjonerką. Jej zbiór makatek kuchennych pochodzących z Polski i różnych zakątków Europy liczy ponad 500 szt. W latach 2012-2020 kolekcja była eksponowana w muzeach i placówkach kultury w wielu miejscowościach, między innymi w Białystoku, Bydgoszczy, Ciechanowcu, Chełmie, Lublinie, Siedlcach, Toruniu, Włocławku, Wrocławiu, Rzeszowie, Zambrowie. W swoich zbiorach Elżbieta Piskorz-Branekova posiada także około 100 eksponatów z terenu Bułgarii oraz innych krajów słowiańskich. Cenną częścią tej kolekcji jest 15 bułgarskich strojów ludowych. Obiekty te były również wielokrotnie eksponowane. Tylko w 2023 roku można było je obejrzeć na dwóch wystawach: „Słowiańskie Betlejem” w Muzeum Mazowieckim w Płocku i w Muzeum Ziemi Tłuszczańskiej na ekspozycji „Chleb życia, chleb śmierci”.

Elżbieta Piskorz-Branekova za swoją działalność na rzecz propagowania kultury tradycyjnej otrzymała odznaczenia ministerialne „Zasłużony dla Kultury Polskiej” oraz „Zasłużony dla Kultury Bułgarskiej”.

Aleksandra Pluta