Towarzystwo Miłośników Kujaw w Radziejowie powstało w 1962 r. Organizatorem i pierwszym prezesem (do 1982 r.) był Józef Górczyński. W latach 60. TMK było jedyną organizacją w regionie o tak ambitnych działaniach na rzecz promocji ziemi radziejowskiej i Kujaw. Od 2005 r. TMK jest samodzielną organizacją społeczną, wpisaną do KRS. Główne cele statutowe to podtrzymywanie tradycji narodowej i regionalnej, pielęgnowanie patriotyzmu lokalnego, podejmowanie inicjatyw na rzecz ochrony dóbr kultury i tradycji regionalnych, upowszechnianie i wspieranie dorobku artystów działających w regionie.                                                                                           

Od samego początku TMK gromadziło eksponaty kultury materialnej i sztuki regionalnej.  W 1964 r. powstała Izba Regionalna współpracująca z Muzeum Etnograficznym w Toruniu, Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, Muzeum Archeologicznym  w Łodzi i Towarzystwem Naukowym we Włocławku.                                     

Izba Regionalna prowadzona jest społecznie przez członków Towarzystwa, przy wsparciu finansowym Samorządu Miasta. Podstawowym celem działalności Izby Regionalnej jest zachowanie pamięci o przodkach, pamiątek przeszłości dla przyszłych pokoleń. TMK współpracuje ze szkołami, instytucjami kultury i organizacjami z regionu.    Eksponaty związane z historią, folklorem, sztuką, kulturą, a także z życiem społecznym regionu rozmieszczone są w pięciu salach.                                                                          

Sala edukacji regionalnej to przede wszystkim bogaty księgozbiór ziemiański i poplenerowe obrazy. Tu odbywają się lekcje muzealne, prelekcje, konkursy, warsztaty rękodzieła.                                                                                                                              

Izba kujawska zawiera sprzęty i przedmioty związane z życiem codziennym rodziny. Są tu między innymi kredensy z bogatym zbiorem fajansu, kierzanki, kopanki, żeliwne garnki na kuchni węglowej, balia z tarą do prania i wiele innych sprzętów.                                           

W sieni zebrane są sprzęty i narzędzia używane w gospodarstwie domowym, w obejściu i w polu. Jest tu miedzy innymi kolekcja lamp naftowych i żelazek. Alkierz pełni funkcję odświętnego pokoju. Stoi tu łóżko, kołyska, skrzynie wianne, kufry podróżne, pod sufitem wisi słomiany pająk. Prezentowane tu są również odświętne stroje kujawskie: damski, męski i dziecięcy. W alkierzu jest tradycyjny ,,święty kąt”. Wiszą zdjęcia Zespołu Kujawy z przedstawienia ,,Wesele na Kujawach” Franciszka Becińskiego. Sala V poświęcona jest historii Radziejowa i okolic. W gablotach zgromadzone są eksponaty archeologiczne, zbiory z czasów II wojny światowej, eksponaty związane z życiem społeczno-gospodarczym miasta (dokumenty cechowe, akty erekcyjne, sztandary, numizmaty, księgi pamiątkowe). Są tu wyeksponowane fragmenty macew, pochodzące z nieistniejących już cmentarzy żydowskich. Wystawy stałe w sali historycznej to ,,Ponar - Antoni Iglewski, cichociemny z Radziejowa” i ,,Jan Cybulski - uczestnik bitwy pod Monte Cassino”.                             

W 1967 r. z myślą o odkrywaniu i rozpowszechnianiu kujawskich pieśni, tańców i obrzędów powstała Kapela Ludowa, z której zrodził się Zespół Pieśni i Tańca ,,Kujawy”. W repertuarze zespołu znalazły się wyszukiwane w terenie piosenki i przyśpiewki. Do dziś ,,Kujawy” cieszą się uznaniem zdobywając nagrody na przeglądach zespołów folklorystycznych. Obecnie Towarzystwo zajmuje się promocją zespołu, natomiast opiekę merytoryczną i finansową sprawuje Radziejowski Dom Kultury.                                                                            

Przy TMK działa oddział Polskiego Koła Historycznego, który organizuje prelekcje, spotkania, rajdy rowerowe, wystawy stałe- Powstańcy wielkopolscy z Radziejowa i gminy Radziejów, Obrońcy niepodległej polski - mieszkańcy Radziejowa i okolic w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r.                                                                                 

Najważniejsze inicjatywy TMK to: rekonstrukcja wiatraka koźlaka i domu młynarza (niestety wiatrak spłonął w 1987 r.), odbudowa pomnika Tadeusza Kościuszki, sesja naukowa ,,Radziejów wczoraj i dziś”, promocja twórców ludowych, edukacja regionalna ,,Od przedszkola do seniora”, Dni Radziejowa- od 1975 r., spotkania z tradycją przy współpracy z MZKiD we Włocławku (zwyczaje wielkanocne na Kujawach), Powiatowy Konkurs ,,Tradycja w moim domu” (V edycji), Powiatowy Konkurs Sztuki Nieprofesjonalnej (III edycje), wystawy z cyklu ,,Zachować od zapomnienia”: Radziejów ośrodkiem haftu kujawskiego, przy współpracy z MZKiD we Włocławku; wystawa kryształów z Huty Irena w Inowrocławiu; wystawa fajansu włocławskiego; wystawa malarska Karoliny Rosińskiej ,,Wiatraki”,  współorganizator benefisu F. Becińskiego, wspólnie z Biblioteką i RDK.                                               

Działalność wydawnicza TMK: „Dzieje Radziejowa”, „Wesele na Kujawach” Franciszka Becińskiego, foldery TMK, Zespół Kujawy, „Antoni Iglewski - cichociemny  z Radziejowa”, „Gra miejska - Odkryj Radziejów”, „Szlakiem powstania styczniowego w powiecie radziejowskim”.                                 

Najważniejsze nagrody: Zasłużony dla Miasta Radziejowa, Dyplom Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Za zasługi w upowszechnianiu kultury” (2014 r.).

 Halina Paczkowska

https://youtu.be/S4B8Msgw3qE