Kazimiera Balcerzak uważana jest za jedną z najbardziej utalentowanych i wszechstronnych współczesnych twórczyń ludowych Ziemi Sieradzkiej. Jest doskonałą wycinankarką i hafciarką. W swoim dorobku ma także liczne prace z zakresu zdobnictwa oraz plastyki obrzędowej.

Urodziła się 27 maja 1944 r. jako najstarsze dziecko Stanisławy i Józefa Klimczaków zamieszkałych w podsieradzkiej wsi Męka-Jamy. Ojciec pracował na kolei, jednocześnie prowadząc z żoną nieduże, czterohektarowe gospodarstwo rolne.

Uczęszczała do szkoły podstawowej w Męce, a następnie do liceum w Sieradzu. Po zakończeniu edukacji pani Kazimiera podjęła pracę zawodową w gastronomii. Wkrótce wyszła za mąż za Tadeusza Balcerzaka, szybko też pojawiły się dzieci, a z nimi powszednie troski życia.

Dla Kazimiery Balcerzak początkowo to haft stał się sposobem na wyrwanie się z rutyny codzienności. Umiejętność haftowania wyniosła z domu, ucząc się od babki Marianny Kikowskiej i ciotki Józefy Śnieg. Jednak przez długie lata hafciarstwo było tylko okazjonalnym hobby. Wszystko jednak uległo zmianie, gdy na przełomie lat 80. i 90. Kazimiera Balcerzak poznała trzy uznane sieradzkie twórczynie ludowe starszego pokolenia: najpierw Józefę Chaładaj i Marię Pawlak, a trochę później Bronisławę Bednarek. Stały się one mentorkami nie tylko w dziedzinie haftu, ale także wprowadziły panią Kazimierę w świat sieradzkiej wycinanki, zdobnictwa ludowego i plastyki obrzędowej. Szybko okazało się, że jest ona bardzo pojętną i utalentowaną uczennicą.

Jednak Kazimiera Balcerzak uznaje za początek swojej przygody z sieradzkim folklorem 1997 r. Wtedy to, po długich namowach, po raz pierwszy wzięła udział w konkursie sztuki ludowej zorganizowanym przez sieradzkie muzeum. Prace jej zdobyły tylko wyróżnienie, ale dla artystki był to moment przełomowy: po prostu uwierzyła w siebie.

Kolejne lata to czas systematycznej, wytrwałej pracy, doskonalenia warsztatu twórczego oraz wypracowywania własnego stylu. Obecnie artystka może poszczycić się bogatym dorobkiem w każdej z praktykowanych dziedzin.

Z czasem specjalnością pani Kazimiery stały się wycinanki. W jej bogatym dorobku są „cacka”, „mazury”, „rózgi”, „lolki” i „kozoki”, czyli formy charakterystyczne dla sieradzkiej wycinanki. Wycinankarska twórczość artystki podąża jakby dwoma drogami. Z jednej strony trzyma się ona tradycyjnego wzornictwa, próbując odtworzyć motywy zapamiętane z dzieciństwa lub podpatrzone u twórczyń starszego pokolenia. Ale jednocześnie nie boi się eksperymentować, wprowadzając nowatorskie, atrakcyjne wizualnie rozwiązania.  Dobrym przykładem są jej „cacka” i „mazury”, w które wpisane zostały motywy  m. in.: bożonarodzeniowe, wielkanocne, przedstawienia Matki Boskiej, wizerunki znanych postaci lub miejsca charakterystyczne dla sieradzkiego pejzażu.

Jako hafciarka Kazimiera Balcerzak jest tradycjonalistką. Z dużym pietyzmem odtwarza wzory charakterystyczne dla sieradzkiego, stosując tradycyjną technikę haftu płaskiego. Znane i cenione są jej fartuchy wykonywane m.in. dla członków zespołów folklorystycznych, zdobione bogatymi, wielobarwnymi szlakami kwiatowymi. Prawdopodobnie jako jedna z ostatnich już twórczyń opanowała zapomnianą już technikę białego haftu na tiulu, wykorzystywaną do zdobienia czepców.

Twórczyni ma w swym dorobku liczne prace z zakresu zdobnictwa i plastyki obrzędowej. Jest mistrzynią w wykonywaniu barwnych bukietów kwiatowych, wianków i ozdób z kolorowej bibuły. Tworzy również tzw. „koronki płaskie” i „koronki marszczone” z papieru glansowanego. Artystka wykonuje sieradzkie „pająki”, przestrzenne ozdoby ze słomy, bibuły, a także z fasoli.

Od lat Kazimiera Balcerzak bierze udział w konkursach sztuki ludowej, zdobywając liczne nagrody i wyróżnienia. Wśród ważniejszych osiągnięć artystki należy wymienić: nagroda w kategorii haftu w Ogólnopolskim Konkursie Sztuki Ludowej „A to polskie właśnie” (STL Lublin, 2004), nagroda V Konkursie Sztuki Ludowej „Wycinanki niezaplanowane” (Muzeum Częstochowskie, 2012), wyróżnienie w konkursie „Nowe szycie makatki” (ŁDK, 2017) lub I miejsce w kategorii wycinanki tradycyjnej w konkursie „Triennale wycinanki ludowej województwa łódzkiego” (Muzeum w Łowiczu, 2019).

Prace artystki były prezentowane także na licznych wystawach, zarówno zbiorowych jak i samodzielnych, w Polsce oraz poza jej granicami. Dla przykładu w latach 2017-2021 jej wycinanki były przedstawiane na 11 wystawach m.in. w muzeach Bełchatowie, Częstochowie, Koninie, Ostrowie Wielkopolskim, Piotrkowie Trybunalskim, Włocławku i Zielonej Górze. W swym dorobku twórczyni ma także wystawy zagraniczne n.p.: w Terni (Włochy, 2009, 2011) i w Brukseli (Belgia, 2021). Prace Kazimiery Balcerzak można spotkać w zbiorach wielu polskich muzeów (Bełchatów, Częstochowa, Ochla, Sieradz, Szreniawa, Włocławek) oraz prywatnych kolekcjach w kraju i poza jego granicami.

Kazimiera Balcerzak od lat bierze aktywny udział w działalności edukacyjnej prowadząc warsztaty wycinankarskie, hafciarskie i z zakresu zdobnictwa dla dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach kultury nie tylko na terenie powiatu sieradzkiego, ale także powiatów ościennych. W latach 2006-2011 artystka uczestniczyła w realizacji kolejnych edycji programu edukacyjnego z zakresu kultury ludowej „Krzesiwo” współfinansowanego przez MKiDN. W 2012 r. w ramach projektu „Bliżej Folkloru” prowadziła warsztaty wycinankarskie. W 2016 r. została zaproszona do współpracy przez Łódzki Dom Kultury przy realizacji projektu „Sieradzkie szycie. Nie tylko petanka…”, dofinansowanego  ze środków MKiDN. W 2017 r. uczyła osoby dorosłe sztuki haftowania podczas programu „Igła igle nie równa” wspieranego przez Marszałka Województwa Łódzkiego. W następnych dwóch latach prowadziła warsztaty w ramach projektu „Sieradzkie wzory” również dofinansowanego przez Urząd Marszałkowski. Wielokrotnie artystka była zapraszana do prowadzenia warsztatów wycinankarskich i hafciarskich m.in. przez Muzeum Podlaskie w Białymstoku, Muzeum Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, Muzeum Etnograficzne w Zielonej Górze lub Łódzki Dom Kultury. 

Na podkreślenie zasługuje także intensywna działalność popularyzatorska twórczyni przejawiająca się w uczestnictwie w licznych festynach ludowych, nie tylko na terenie Ziemi Sieradzkiej, ale całej Polski. Kazimiera Balcerzak od lat zapraszana jest do udziału w najważniejszych imprezach folklorystycznych w kraju, m. in.: Ogólnopolskich Targach Sztuki Ludowej w Kazimierzu Dolnym lub Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanym. 

Prace i sylwetka artystki prezentowana była w wielu katalogach i publikacjach, m. in.: „A to polskie właśnie” (Lublin 2004), „Cacka, mazury i lalki. Sztuka Sieradzka (Szreniawa 2011), „Wycinanki niezaplanowane” (Częstochowa, 2012), „Sieradzkie szycie. Nie tylko petanka…” (Łódź, 2016) lub „Wzornik. Szycie opoczyńskie, łowickie, sieradzkie” (Łódź, 2018).

Artystka czynnie udziela się w pracach stowarzyszenia Kreatywny Sieradz. Jest także członkinią Stowarzyszenia Twórców Ludowych, a w latach 2010-2014 pełniła funkcję prezesa sieradzkiego oddziału STL.

Wieloletnia, wybitna twórczość Kazimiery Balcerzak oraz jej wkład w działalność popularyzującą lokalne dziedzictw została uhonorowana nagrodami m.in. przez Zarząd Powiatu Sieradzkiego (2013), ZG Stowarzyszenia Twórców Ludowych (2018) i Marszałka Województwa Łódzkiego (2019).

Twórczość Kazimiery Balcerzak reprezentuje wysoki poziom artystyczny, doskonale wpisuje się w kanony sieradzkiej sztuki ludowej oraz przyczynia się do popularyzacji Ziemi Sieradzkiej jako odrębnego regionu etnograficznego.

 Paweł Kieroń

https://youtu.be/LqtdoHlI-zY