Ej, komionicko rzycka

 to bystro wodzicka,

 jak pojedzies przez nio

śmigoj na konicka…

 W bogatym krajobrazie etnograficznym Małopolski niewątpliwie wyróżnia się wspaniała góralszczyzna, zróżnicowana pod względem stroju, gwary, muzyki, tańca jak i lokalnych zwyczajów. W otoczeniu sąsiadów -  Lachów, Zagórzan, Górali Nadpopradzkich, Ochotnickich i Szczawnickich, tętni własnym życiem grupa Górali Sądeckich od Kamienicy. Uroda tej ziemi, pięknie położonej u stóp Gorców zachwyca i przyciąga nie tylko przyrodą, czystym górskim powietrzem, ale też wciąż jeszcze żywą kulturą regionalną i pielęgnowanymi tradycjami.

To właśnie na tym terenie, siedemdziesiąt lat temu powstał Zespół Regionalny GORCE z Kamienicy. Jego założycielami byli miejscowi pasjonaci: Rozalia Wójcik (Rajnfus) - ówczesna kierowniczka świetlicy, Anastazja Jawor (Wojcieszak), Władysław Opyd, Stanisław Chmielowski oraz Stanisław Kurzeja. Oni też jako pierwsi rozpoczęli zbieranie i zapisywanie rodzimego folkloru. Z czasem trzon tej grupy wzbogacał się o kolejnych, pełnych pomysłów i zapału członków, do których należeli m. in.: Cze­sław Kyrcz, Zbigniew Tokarczyk, Józef Rusnarczyk, Czesław Kukuczka, Stanisława Cepielik, Maria Opyd, Józefa Cepielik, Eleonora Kucia. Przez wiele lat podporą zespołu był Mieczysław Franczyk (śpiewak, starosta, drużba, tancerz i gawędziarz), Zofia Majewska i Mieczysław Marek (tancerz zespołu i jego kierownik, wieloletni dyrektor ośrodka kultury w Kamienicy).

Początkowo patronat nad Zespołem pełniła Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska w Kamienicy, następnie Zarząd Główny Związków Zawodowych Pracowników Handlu w Warszawie, a od 1992 r. do dziś Gminny Ośrodek Kultury w Kamienicy.

Gorce to zespół wielopokoleniowy, tańczą i śpiewają w nim mieszkańcy Kamienicy i okolicznych miejscowości. Obecnie instruktorem a zarazem opiekunem jest Elżbieta Citak. Swój wkład w dorobek i historię zespołu wnieśli poprzedni instruktorzy oraz kierownicy: Rozalia Rajnfus, Anastazja Wojcieszak, Stefan Kulig, Irena Hyrc oraz Karolina Drabik.

Nieprzerwanie i systematycznie od siedemdziesięciu lat zespół GORCE jest kontynuatorem tradycji Górali od Kamienicy i pielęgnuje je w tradycyjnej formie. Zespół wyróżnia autentyczność nie tylko na scenie, ale też we wzajemnych i społecznych relacjach. Ta przyjazna atmosfera oraz chęć pielęgnowania i propagowania tradycji stały się magnesem przyciągającym do zespołu nowych uczestników.

Przywiązanie do tradycji, do dawnych obyczajów od zawsze były dla zespołu szczególnie ważne i stały się istotą jego działalności. Nic więc dziwnego, że w jego repertuarze znalazły się przyśpiewki i melodie pozyskane od najstarszych mieszkańców tych okolic. Zespołowi towarzyszy muzyka w tradycyjnym składzie smyczkowym tj. skrzypce prym, skrzypce sekund (niekiedy wyjątkowo zdwajany) oraz kontrabas (niegdyś bas trzyćwierciowy). Pieśni i melodii członkowie zespołu uczyli się drogą przekazu ustnego, bez pomocy nut i w ten sam sposób zgodnie z tradycją przekazują swój muzyczny skarb z pokolenia na pokolenie. Za przyczyną kierownictwa Zespołu dzieci i młodzież kształci się w grze na tradycyjnych instrumentach w utworzonej szkółce muzykowania ludowego, zapewniając jednocześnie stały dopływ muzyków do kapel działających na tym terenie.

Do licznych sukcesów Zespołu przyczyniła się wieloletnia współpraca z nieżyjącymi już muzykami ludowymi z regionu, prymistą Franciszkiem Kurzeją z Kiczni, laureatem Nagrody im. O. Kolberga z 1985 r. oraz prymistą Władysławem Ściankiem ze Zbludzy. Zespołowi przygrywali także m. in.: Jan Kurzeja, Marian Dudzik, Paweł Miśkowicz a obecnie muzycy młodszego pokolenia: Jakub Drabik, Wojciech Citak, Szymon Citak, Patryk Cedzidło, Paulina Kurzeja oraz Anna Więcławek. Z dumą GORCE prezentują zgodne z regionem stroje, których zarówno krój jak i zdobnictwo oparte zostały na materiałach źródłowych oraz odwzorowane z nielicznych eksponatów będących jeszcze w posiadaniu mieszkańców wsi.

Repertuar taneczny GORCÓW stanowią zapisane i udokumentowane przez regionalistów i badaczy tego terenu tańce, m.in. obyrtany, walc starodawny, sztajerek na jednym foszcie, polka starodawna, polka goniona, polak krzyżowa, hajduk, zbójnicki i inne. To, co zespół pokazuje na scenie jest też podparte głęboką wiedzą o życiu własnej wsi, którą większość jego członków wyniosła z rodzinnego domu. Taka wiedza, tak bogaty materiał etnograficzny jest fundamentem wszystkich programów i widowisk prezentowanych podczas konkursów i festiwali. Zespół od lat cieszy się dobrą opinią ekspertów, a wiele widowisk zespołu zostało zauważonych i nagrodzonych, wspomnieć chociażby należy takie tytuły jak: „Wesele góralskie”, „Z wiuchą na imieniny do Jonów”, „Tarcie lnu”, „Kumotry”, „Obigrowka u pana młodego”, „Ocepiny”, „Łograbek”. Widowiska te miała okazje oglądać publiczność najważniejszych wydarzeń folklorystycznych w Polsce: Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem, Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu, Góralskiego Karnawału i Sabałowych Bajań w Bukowinie Tatrzańskiej czy też regionalnych konkursów i festiwali jak LIMANOWSKA SŁAZA w Limanowej, DRUZBACKA w Podegrodziu, przeglądów teatrów wiejskich w Czarnym Dunajcu, Bukowinie Tatrzańskiej i Tarnogrodzie, Konkursu Obrzędów, Zwyczajów i Obyczajów Ludowych POGÓRZAŃSKIE GODY w Łużnej i innych. Nie sposób pominąć inne wydarzenia składające się na bogatą historię zespołu, chociażby udział w Centralnych Dożynkach w Szczecinie i Lublinie (1953, 1954), koncert w Watykanie podczas wizyty u Ojca św. Jana Pawła II (1999), prezentacja widowiska plenerowego „Wesele Górali Gorczańskich” w Sądeckim Parku Etnograficznym a następnie w Narodowym Muzeum Wsi i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, udział w programach telewizyjnych emitowanych przez TV Łódź, TVP Kraków z obrzędami regionalnymi: „Śmigus Dyngus” (1984) „Wigilia” (2004). Jako ambasador polskiej kultury zespół koncertował w Bułgarii, Szwecji, Włoszech, Chorwacji, Francji, Belgii, Niemczech, na Węgrzech oraz Słowacji.

GORCE mają również w swoim dorobku nagranie płyt z repertuarem zespołu: „Z gór Ci jo” „Nie uwodź…, bo mnie nie uwiedzies” oraz opracowanie i wydanie śpiewnika „Pieśni Kamienickich Górali”. Nadal są aktywne i twórcze, a wyjątkowość tej grupy ma swoje źródło w osobowości każdego z członków. Słusznie od lat  Zespół uważany jest w gronie folklorystów za modelowego nośnika tradycyjnej kultury. Za to właśnie uhonorowany został w 1999 roku nagrodą im. prof. R. Reinfussa oraz Parzenicą Góralską podczas Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem.

Jadwiga Adamczyk

https://youtu.be/JsnZ1IijPdI