Urodził się w 1935 roku w Imielnie w powiecie jędrzejowskim. W latach 1955-1960 studiował polonistykę w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Katowicach, a następnie pod kierunkiem prof. Adolfa Dygacza przygotował pracę doktorską pt. Folklor garncarzy polskich, którą obronił w 1975 roku na Uniwersytecie Wrocławskim. W latach 1975-2002 pracował na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, a następnie – w latach 2002-2006 – był zatrudniony na stanowisku profesora w Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, gdzie pełnił funkcje kierownika Zakładu Antropologii i Folklorystyki oraz kierownika Katedry Pedagogiki i Psychologii.

Dionizjusz Czubala jest jednym z najważniejszych współczesnych polskich folklorystów, którego badania mają przełomowy charakter i zyskały uznanie w krajowym i międzynarodowym środowisku naukowym. Mieszczą się one w obszarze folklorystyki, oral history oraz regionalistyki i dotyczą przede wszystkim takich zjawisk, jak tradycyjne formy folkloru narracyjnego, folklor zawodowy, opowieści wspomnieniowe i współczesne legendy miejskie.

Już w latach 60. XX w. jako jeden z pierwszych etnografów w Polsce podjął systematyczne badania wiejskich tradycji rzemieślniczych, które zaowocowały m.in. publikacjami Folklor garncarzy polskich (1978) i Anegdoty, bajki, opowieści garncarzy (1980). Z kolei w latach 90. XX w. zainicjował zbieranie polskich legend miejskich, będąc pierwszym – i przez wiele lat jedynym – polskim folklorystą reprezentującym ten obszar badań. Ich wyniki były ogłaszane w publikacjach międzynarodowych (m.in. w czasopiśmie „Foaftale News”) oraz w kilku książkach monograficznych: Opowieści z życia. Z badań nad folklorem współczesnym (1985), Współczesne legendy miejskie (1993), Wokół legendy miejskiej (2005).

W ciągu całej swej zawodowej aktywności Dionizjusz Czubala prowadził intensywne badania terenowe w Polsce, Rosji, Macedonii, Bułgarii, Mongolii, Kazachstanie, Ukrainie, Białorusi i Słowacji. W swoich działaniach duży nacisk kładł na długofalowe i systematyczne prace dokumentacyjne oraz redakcyjno-wydawnicze, których celem było utrwalenie i popularyzacja różnych form narracji ludowych. Do jego osiągnięć w tym zakresie należą wzorcowe edycje tekstów folkloru Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego: Podania i opowieści z Zagłębia Dąbrowskiego. Sto lat temu i dzisiaj (1984), Boju boju bojka. Wybór baśni śląskich (1987) oraz współczesnych legend miejskich: Nasze mity współczesne (1996), Polskie legendy miejskie. Studium i materiały (2014). Szczególne znaczenie miały tu także wieloletnie badania etnograficzne poświęcone opowieściom wspomnieniowym z czasów II wojny światowej, których efektem było pozyskanie niezwykle cennych narracji dotyczących mało znanych aspektów działalności ruchu oporu na ziemiach świętokrzyskich oraz dramatycznych wydarzeń związanych z Holokaustem. Podjęcie tych trudnych i pomijanych w dotychczasowych pracach folklorystycznych tematów doprowadziło do publikacji trzyczęściowej serii wydawniczej Wojenne opowieści wspomnieniowe (2008, 2010, 2012) oraz pierwszego w Polsce zbioru ustnych narracji o Zagładzie O tym nie wolno mówić. Zagłada Żydów w opowieściach wspomnieniowych ze zbiorów Dionizjusza Czubali (2019), który zawiera unikalne i nieznane z innych źródeł materiały dotyczące przebiegu Holokaustu na polskiej prowincji i udziału Polaków w tych tragicznych wydarzeniach.

Dionizjusz Czubala był również bardzo aktywny na polu działalności społecznej i dydaktycznej. Brał udział w pracach Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, należał do Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego oraz International Society for Contemporary Legend Research. Jako wykładowca Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz ATH w Bielsku-Białej był promotorem czterech doktoratów oraz licznych prac magisterskich; zgromadził wokół siebie grono zapalonych młodych folklorystów, z którymi tworzył czasopismo „Teksty z ulicy” oraz organizował letnie obozy etnograficzne, w tym dwie wyprawy badawcze do Mongolii. Za swoje osiągnięcia został uhonorowany licznymi nagrodami i wyróżnieniami, w tym Złotą Odznaką Związku Nauczycielstwa Polskiego, Brązowym Krzyżem Zasługi, odznaką Zasłużony Działacz Kultury oraz Nagrodą im. Zygmunta Glogera.

Kształcenie, inspirowanie i wspieranie młodych badaczy oraz imponujący dorobek naukowy świadczą o tym, że Dionizjusz Czubala jest jednym z najbardziej zasłużonych polskich folklorystów. Jego sukcesy w zakresie dydaktyki oraz badań terenowych wynikają przy tym z niezwykle ważnych w pracy etnografa i nauczyciela cech osobowości, jakimi są ciekawość świata i ludzi, wytrwałość i konsekwencja w działaniu, umiejętność słuchania oraz talent do opowiadania historii z własnego życia, a przede wszystkim otwartość i życzliwość, które ułatwiają nawiązywanie kontaktów z nieznajomymi oraz rozumienie odmiennych postaw i poglądów.

 Piotr Grochowski

https://youtu.be/ZuNg2b1bRRg