Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej powstał dzięki darowiźnie dokonanej w 1937 roku na rzecz Skarbu Państwa przez rodzeństwo Joannę Wilczkową i Sandora Lattyaka (Łaciaka), ostatnich spadkobierców sołtysiej rodziny Moniaków. Darowizna obejmowała posesję o powierzchni ponad czterech hektarów, w skład której wchodził zabytkowy dwór z budynkami gospodarczymi w otoczeniu parku. Joanna Wilczkowa, ostatnia ze wspomnianego rodu darczyńców, zmarła w 1951 roku. Po jej śmierci zniszczony dwór wraz z zespołem budynków gospodarczych został odnowiony przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie. Cenne obiekty architektury i pokaźny obszar ziemi umożliwiły urządzenie orawskiego skansenu w 1955 roku.

Muzeum przedstawia całokształt kultury tego regionu: budownictwo mieszkalne z jego ciekawą architekturą i wyposażeniem wnętrz, budownictwo związane z gospodarką rolno-hodowlaną (zabudowania gospodarcze, lamus i piwnica do przechowywania płodów rolnych, pasieka z ciekawymi typami uli), wiejskie zakłady przemysłowe (tartak, folusz, kuźnia i olejarnia) i karczmy, które w życiu wsi orawskiej odgrywały niepoślednią rolę jako centrum życia społeczno-towarzyskiego i miejsce spotkań wszystkich mieszkańców.

Orawski Park Etnograficzny zajmuje obecnie obszar blisko 10-hektarowy. Wraz z filią w Siedzinie zgromadził 46 obiektów dużej i małej architektury z autentycznym wyposażeniem w postaci ponad 4 tysięcy eksponatów etnograficznych i artystyczno-historycznych.

Muzeum dysponuje ponadto biblioteką naukową ze znacznym zbiorem oravianów i bogatym archiwum fotograficzno-fonograficznym. Jest także organizatorem ogólnopolskiego gwarowego Konkursu Literackiego im. Piotra Borowego. Przy współpracy Rady Muzealnej, w skład której wchodzą wybitni przedstawiciele nauki polskiej, regionaliści i reprezentanci lokalnych władz samorządowych rozpoczęto wydawanie stałego periodyku pod tytułem „Rocznik Orawski”, w którym prezentowane są wyniki badań terenowych i osiągnięcia organizacyjno-konserwatorskie muzeum.

W wyniku wieloletniej współpracy z twórcami ludowymi, gawędziarzami, poetami i zespołami regionalnymi, urządzane w muzeum wernisaże wystaw czasowych, imprezy folklorystyczne, sympozja i „Posiady orawskie” są okazją do integrowania miejscowej społeczności wokół dziedzictwa kulturowego Orawy i szeroko rozumianego Podtatrza.

Eugeniusz Moniak

http://www.orawa.eu/