Powiększ
Powiększ zdjęcie

Jan Bzdęga

Rok przyznania nagrody:
1977

Kategoria:
Kategoria V. Działalność naukowa, dokumentacyjna, animacja i upowszechnianie kultury ludowej

Dziedzina:
Działalność naukowa, upowszechnianie, animacja

Region:
Wielkopolskie, powiat gostyński, Domachowo

Urodził się w 1907 roku w Westfalii (Rotthausen), gdzie przebywali jego rodzice na emigracji zarobkowej. W 1914 r. jego matka wraz z czworgiem rodzeństwa wróciła w rodzinne strony, nabywając w Domachowie (Wielkopolska) zagrodę chałupniczą. Ojciec nadal pracował wtedy w kopalni westfalskiej. W 1927 r. zmuszony był opuścić VII klasę gimnazjalną, aby podjąć pracę i zacząć pomagać materialnie rodzinie. Maturę złożył jako ekstern. Studia podjął na Uniwersytecie Poznańskim (Wydział Socjologii) u profesora Znanieckiego. W 1934 r. zawarł związek małżeński z Jadwigą Zielińską, nauczycielką z Poznania. Po wojnie pracował w różnych instytucjach, m.in. w Delegaturze Ministerstwa Oświaty, Wydziale Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu, w Wojewódzkim Komitecie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w Państwowym Przedsiębiorstwie „Dom Książki”, w Powiatowym Domu Kultury w Zielonej Górze.

Regionem bliskim sercu Jana Bzdęgi było dawne województwo leszczyńskie, w szczególności zaś Biskupizna. Jeszcze w okresie międzywojennym interesował się tradycyjną obrzędowością tej ziemi. Zgromadzone materiały wykorzystywał pisząc scenariusze widowisk folklorystycznych, które wystawiał tworząc prężny ruch amatorski.

Jest m.in. autorem prac: „Biskupianie” (Kościan 1936, wznowionej w Warszawie w 1992 r. nakładem Centralnego Ośrodka Upowszechniania Kultury) oraz „Wesele biskupiańskie” (Gostyń 1992 r.).

W latach 1946-1950 organizował imprezy folklorystyczne na Dolnym Śląsku, kontynuując, swoje jeszcze przedwojenne, pasje i zainteresowania. W latach 1950-1967 w Przylepie koło Zielonej Góry stworzył ośrodek amatorskiego ruchu teatralnego, w którym inspiracje folklorem mógł już dogłębnie analizować z młodzieżą w formie warsztatów teatralnych.

Z jego inicjatywy w 1936 r. dwaj warszawscy filmowcy A. Nowosielski i W. Babijczuk nakręcili trzy filmy krótkometrażowe poświęcone swatom biskupiańskim, weselu biskupiańskiemu oraz dożynkom w tym regionie. Dzięki niemu też na Uniwersytecie Poznańskim znajdują się unikalne nagrania folkloru biskupiańskiego. Z podobną inicjatywą wystąpił po II wojnie światowej, powstał wówczas nowy film „Wesele w Starej Krobi”.

Jan Bzdęga otrzymał wiele nagród i wyróżnień za swoja działalność na polu kultury, jego bibliografia liczy niemal dwieście pozycji, z których wiele znajduje się w obiegu naukowym.

Jan Bzdęga  zmarł w 1998 r.

 

Tomasz Strączek