Jedna z najwyżej cenionych twórczyń ludowych Lubelszczyzny, wszechstronnie utalentowana, realizuje swoje pasje artystyczne w sztuce przedstawiającej, malarstwie i rzeźbie oraz plastyce zdobniczej tworząc pisanki i wycinanki.

Urodziła się w 1938 r. w Depułtyczach Kościelnych, w 1955 r. wyszła za mąż i zamieszkała w Rożdżałowie w gminie Chełm. Lata dorosłego życia poświęciła pracy we własnym gospodarstwie rolnym i wychowaniu dwojga dzieci. W 1972 r. ze względu na chorobę serca przeszła na rentę. Dzięki zainteresowaniom artystycznym męża Waleriana (1931–2004), ludowego poety i rzeźbiarza, członka Stowarzyszenia Twórców Ludowych, zainteresowała się twórczością ludową. Rozpoczęła przygodę z malarstwem, jak wspominała, zdolności do malowania odziedziczyła po mamie. Pierwsze próby malarskie wykonywała akwarelami i plakatówkami, wybrała jednak technikę olejną. Maluje na płótnie i płycie pilśniowej. Latami doskonaliła technikę, osiągając mistrzostwo. Jej obrazy to artystyczna dokumentacja dawnych czasów. Maluje wiejskie pejzaże, w które wkomponowuje tradycyjne wiejskie budownictwo; chaty kryte strzechą, młyny, świątynie. Z nostalgią przypomina tradycyjne zajęcia rolnicze i gospodarskie, widowiskowe obrzędy rodzinne i kościelne. W obrazach Stanisławy Mąki odczuwamy sentymentalną nostalgię za czasami młodości, miłość do rodzimej przyrody. Artystka z uwagą obserwuje zmieniające się pory roku, maluje w czasie rzeczywistym. Pod wpływem męża zainteresowała się rzeźbą. Sama zajmuje się wszystkimi etapami twórczości; przygotowuje surowiec – lubi rzeźbić w drewnie lipowym, pokrywa rzeźby polichromią. Podobnie jak w malarstwie, podejmuje tematy wiejskie, ale ulubionymi są bliskie wszystkim ludowym artystom, wyobrażenia Matki Boskiej i wizerunki Chrystusa Frasobliwego.

Ważną część twórczości S. Mąki stanowią pisanki. Tworzy je w trudnej, tradycyjnie stosowanej w tym regionie, technice batikowej; wzory nanoszone są woskiem za pomocą pisaka, po barwieniu wzór pozostaje w kolorze skorupki. W kompozycjach stosuje tradycyjne motywy zdobnicze: iglaste gałązki, wiatraczki, narzędzia rolnicze. Opracowała także autorską metodę zdobienia łączącą tradycyjne techniki; pisanie woskiem oraz wydrapywanie z barwieniem kolorowymi tuszami i farbami. Walerian Mąka pisankom żony poświęcił strofy wiersza:

Bo jak tu uwierzyć i jak się przekonać,
Że te cudne dzieła sztuki pisze moja żona.
Pisze woskiem, kąpie w farbach, bo być piękne muszą,
Ale tak naprawdę to je pisze duszą.

Kolejną aktywnością twórczyni są wycinanki, w tworzeniu których inspiruje się dawną wycinanką lubelską. Opracowała indywidualną formę wycinanki jednobarwnej, zgeometryzowanej z dominacją motywów zoomorficznych, roślinnych i antropomorficznych.

Stanisława Mąka od blisko pięćdziesięciu lat systematycznie przedstawia swoje dzieła w regionalnych i ogólnopolskich konkursach sztuki i twórczości ludowej uzyskując wiele nagród. W 1978 r. została przyjęta do Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Aktywnie uczestniczy w lokalnych kiermaszach i corocznych Targach Sztuki Ludowej w Kazimierzu Dolnym. Miała kilka wystaw indywidualnych a jej prace często są reprodukowane w piśmie „Twórczość Ludowa”. Jej dzieła można także podziwiać w prowadzonej przez artystkę domowej galerii.

Twórczość S. Mąki prezentowana jest w kolekcjach prywatnych i zbiorach muzeów etnograficznych w Krakowie i Toruniu, Narodowym Muzeum Lubelskim oraz Muzeum Wsi Lubelskiej, muzeach w Krasnymstawie, Włodawie i Chełmie.

Artystka w 1978 r. otrzymała odznakę Zasłużony Działacz Kultury. Otrzymywała nagrody ministerialne i samorządowe, a w 2016 r. została odznaczona przez Prezydenta RP Złotym Krzyżem Zasługi.

Alicja Mironiuk Nikolska