Józef Janos
Rok przyznania nagrody:
1985
Kategoria:
Kategoria I. Twórczość plastyczna, zdobnictwo, rękodzieło i rzemiosło ludowe, folklor muzyczno-taneczny
Dziedzina:
Plastyka. Rękodzieło. Rzeźbiarz. Literatura ludowa
Region:
Małopolskie, powiat nowotarski, Dębno
Józef Janos urodził się w 1895 roku w Dębnie. Mieszkał w Dębnie przez całe życie w chałupie, którą sam zbudował. W młodości wyuczył się ciesiołki, stolarki i snycerstwa, zajmował się też kołodziejstwem. W czasie I wojny światowej jako żołnierz austriacki walczył w Karpatach Wschodnich.
W latach 30-tych zaczął wykonywać kapliczki i rzeźbić, w dalszym ciągu zajmując się zawodowo stolarstwem i snycerstwem. Dbał, by wykonane przedmioty były piękne i bogato zdobione. Natchnienie twórcze czerpał z rzeźb i obrazów oglądanych w kościołach oraz z książek, ale nigdy ich nie kopiował. Tworzył samodzielnie. W twórczości artysty przeważały tematy ,,święte” - sceny biblijne ze Starego Testamentu oraz sceny z życia Chrystusa, zwłaszcza dotyczące Męki Pańskiej.
Po II wojnie światowej w twórczości artysty pojawiły się tematy ludowe oraz postaci historyczne. Najchętniej wykonywał płaskorzeźby. Prac swych nie malował. Na odwrocie płaskorzeźb często pisał wiersze o tematyce związanej z wyrzeźbioną postacią lub sceną. Pisał też wiersze będące wyznaniem postaw artystycznych, religijno-moralnych i patriotycznych.
Józef Janos wykonał kilkaset prac. Znajdują się w wielu kościołach, klasztorach i w przydrożnych kapliczkach na Podhalu, w zbiorach muzealnych w Polsce i za granicą. Prace Józefa Janosa prezentowane były, począwszy od 1948 roku, na wielu wystawach polskiej sztuki ludowej w kraju i za granicą. Twórca uczestniczył także w licznych konkursach. Wielokrotnie był nagradzany. W 1979 roku Muzeum Etnograficzne w Krakowie zorganizowało indywidualną wystawę prac artysty. Józef Janos był najstarszym rzeźbiarzem w Polsce, jednym z najwybitniejszych, najbardziej znanych i cenionych twórców kontynuujących starą, tradycyjną rzeźbę ludową w Polsce. Życie i twórczość artysty były przedmiotem licznych publikacji.
Józef Janos zmarł w 1985 roku.
Marian Pokropek
Laureaci Nagrody 1985
- Marianna Bałdyga
- Rozalia Barańska-Dzięciołowska
- Waleria Czubak
- Franciszka Dąbrowska
- Piotr Dziadosz
- Władysław Gawlak
- Stanisław Graca-Gobera
- Józef Janos
- Franciszek Kurzeja
- Ludwik Łojas
- Aurelia Majewska
- Zofia Świderska
- Kazimierz Woźniak
- Aleksandra Szurmiak-Bogucka
- Antoni Janiszewski
- Jan Matysek
- Anna i Henryk Świątkowscy
- Kapela Rodziny Pudełków z Siedleczki
- Kapela Jana Stocha z Zębu na Podhalu
- Kapela Braci Trzpilów
- Zespół „Holny” z Zakopanego
- Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Szamotuły”
- Władysław Korkuć
- Władysław Niedoba
- Wanda Stala
- Krystyna Straszyńska
- Grupa Folkloru Polskiego "Wisła" z Kurytyby (Brazylia)
- Zespół „Piastowie” ze Sztokholmu (Szwecja)