Józef Janos

Rok przyznania nagrody:
1985

Kategoria:
Kategoria I. Twórczość plastyczna, zdobnictwo, rękodzieło i rzemiosło ludowe, folklor muzyczno-taneczny

Dziedzina:
Plastyka. Rękodzieło. Rzeźbiarz. Literatura ludowa

Region:
Małopolskie, powiat nowotarski, Dębno

Józef Janos urodził się w 1895 roku w Dębnie. Mieszkał w Dębnie przez całe życie w chałupie, którą sam zbudował. W młodości wyuczył się ciesiołki, stolarki i snycerstwa, zajmował się też kołodziejstwem. W czasie I wojny światowej jako żołnierz austriacki walczył w Karpatach Wschodnich.

W latach 30-tych zaczął wykonywać kapliczki i rzeźbić, w dalszym ciągu zajmując się zawodowo stolarstwem i snycerstwem. Dbał, by wykonane przedmioty były piękne i bogato zdobione. Natchnienie twórcze czerpał z rzeźb i obrazów oglądanych w kościołach oraz z książek, ale nigdy ich nie kopiował. Tworzył samodzielnie. W twórczości artysty przeważały tematy ,,święte” - sceny biblijne ze Starego Testamentu oraz sceny z życia Chrystusa, zwłaszcza dotyczące Męki Pańskiej.

Po II wojnie światowej w twórczości artysty pojawiły się tematy ludowe oraz postaci historyczne. Najchętniej wykonywał płaskorzeźby. Prac swych nie malował. Na odwrocie płaskorzeźb często pisał wiersze o tematyce związanej z wyrzeźbioną postacią lub sceną. Pisał też wiersze będące wyznaniem postaw artystycznych, religijno-moralnych i patriotycznych.

Józef Janos wykonał kilkaset prac. Znajdują się w wielu kościołach, klasztorach i w przydrożnych kapliczkach na Podhalu, w zbiorach muzealnych w Polsce i za granicą. Prace Józefa Janosa prezentowane były, począwszy od 1948 roku, na wielu wystawach polskiej sztuki ludowej w kraju i za granicą. Twórca uczestniczył także w licznych konkursach. Wielokrotnie był nagradzany. W 1979 roku Muzeum Etnograficzne w Krakowie zorganizowało indywidualną wystawę prac artysty. Józef Janos był najstarszym rzeźbiarzem w Polsce, jednym z najwybitniejszych, najbardziej znanych i cenionych twórców kontynuujących starą, tradycyjną rzeźbę ludową w Polsce. Życie i twórczość artysty były przedmiotem licznych publikacji.

Józef Janos zmarł w 1985 roku.

 

Marian Pokropek