Powiększ
Powiększ zdjęcie

Jan Kowalski

Rok przyznania nagrody:
2002

Kategoria:
Kategoria II. Pisarstwo ludowe

Dziedzina:
Literatura ludowa. Plastyka. Rzeźbiarz

Region:
Warmińsko-mazurskie, Iława

Jan Kowalski urodził się w 1936 roku w Przybyłowie (współczesna nazwa – Libidza) w rodzinie chłopskiej. Przed II wojną światową jego rodzice posiadali niewielkie gospodarstwo, a ojciec dorabiał jako górnik w kopalni węgla i rudy. Po wojnie rodzina Kowalskich otrzymała ziemię w Nowym Dworze koło Sycowa. Tam Jan Kowalski w 1951 roku ukończył miejscową szkołę podstawową. Do 1954 roku pomagał rodzicom w gospodarstwie, a następnie kontynuował naukę w Człuchowie w Podstawowej Szkole Sanitarno-Weterynaryjnej. Po jej ukończeniu  pracował w różnych miejscowościach, przeważnie na etacie inseminatora. Służbę wojskową „odrabiał” w kopalni węgla kamiennego „Bobrek” w Bytomiu.

Istotną datą w życiorysie Jana Kowalskiego był rok 1967. Uległ wówczas wypadkowi motocyklowemu i został inwalidą II grupy. Po tych zdarzeniach na stałe zamieszkał w Iławie. Długie leczenie szpitalne pobudziło go do pisania. „Żal do losu – jak sam wspomina – wylewałem na papier w moich pierwszych wierszach. Pisałem dla siebie i to mi pomagało zapomnieć o cierpieniu. Tylko w wierszach mogłem obcować ze wsią, za którą tęskniłem coraz bardziej”.

Niebawem przyszły także pierwsze publikacje – radiowe w „Kiermaszu pod kogutkiem”, ale także prasowe. Debiutował w warszawskim miesięczniku „Głos” (organ Związku Zawodowego Emerytów, Rencistów i Inwalidów). Swoje wiersze i opowiadania drukował również w następujących czasopismach: „Chłopska Droga”, „Zielony Sztandar”, „Sztandar Ludu”, „Gromada – Rolnik Polski”, „Ziemia i Pieśń” (dodatek do lubelskiej „Kameny”), „Słowo Powszechne”, „Biuletyn Informacyjny STL”, „Twórczość Ludowa” oraz w kilku antologiach współczesnej poezji i prozy ludowej: „Wieś tworząca” t. V, VI, VII, „Ojczyzna” (1987), „Prowadź nas w jasność” (1994), „Pobożnych diabeł kusił” (1998). Wydał także pięć indywidualnych tomików: „Rozrzuciłem moje słowa” (1982), „Bajka o zamku” (1994), „Fraszki” (1999), „Moja miłość się nie zmienia” (2000) oraz „Świat legend i baśni” (2000).

Jan Kowalski uprawiał różne formy literackie. W poezji były to przede wszystkim liryka patriotyczna i osobista oraz aforyzmy i fraszki, a w prozie bajki, legendy, gawędy, opowiadania. Całość twórczości była wszakże ściśle związana ze wsią – tą dawną, jej historią, tradycyjną kulturą i folklorem – oraz z jej współczesnymi przemianami.

Twórca znany był również w swoim regionie jako ludowy rzeźbiarz. Brał udział w wystawach sztuki ludowej, ale dla Iławy zasłużył się także w inny sposób. Z własnych funduszy wybudował Iławską Izbę Twórczości Ludowej, która była jego warsztatem pracy. Jednocześnie pełniła ona rolę ludowego domu kultury, w którym swoje prace wystawiali iławscy twórcy ludowi. Artysta był członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych.

Jan Kowalski zmarł w 2013 roku.

 

Jan Adamowski