Anna Andruszkiewicz z Wiżajn (ur. w 1923 r.) była najwybitniejszą polską śpiewaczką ludową zamieszkującą pogranicze północnej Suwalszczyzny i sąsiedniego litewskiego regionu Suduva. Posiadała bardzo bogaty lokalny repertuar, który wykonywała zarówno w formule jednogłosowej, jak i w lokalnym dwugłosie kontrapunktycznym (w obecności osoby towarzyszącej), w praktyce śpiewaczej podobnej do zespołu „Pogranicze” z Szypliszk. Repertuar ten i manierę wykonawczą odziedziczyła zarówno rodzinnie (od matki i babki), jak też sama zebrała przez kilkadziesiąt lat w najbliższej okolicy, jeżdżąc na rowerze do najwybitniejszych lokalnych śpiewaków urodzonych przed I wojną i nagrywając ich pieśni na magnetofon kasetowy. Repertuar ten, często o cechach archaicznych (skale wąsko zakresowe, pieśni i ballady ametryczne itp.) wskrzesiła z wielkim wyczuciem treści muzycznych i literackich.

Repertuar ten został zarejestrowany przez etnomuzykologów z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, podczas studenckiego obozu terenowego w 1988 r. kierowanego przez prof. Jana Stęszewskiego i prof. Bogusława Linette (znajduje się w archiwum Instytutu Muzykologii) oraz przez ekipy Radiowego Centrum Kultury Ludowej, szczególnie zaś podczas kilkunastu pobytów Anny Andruszkiewicz i jej muzycznych wychowanków na kolejnych festiwalach w Kazimierzu nad Wisłą (począwszy od 1986 r.).

Mimo skromnego własnego formalnego wykształcenia ogólnego (była z zawodu rolniczką, pracowała też przez wiele lat w lokalnej porodówce) przez kilkadziesiąt lat nauczała dzieci z Wiżajn i okolic swoich pieśni- zarówno solowych, jak i w ramach prowadzonego społecznie przez 25 lat lokalnego ludowego zespołu wokalnego „Młode Jezioranki” (również odtwarzając lokalne tradycje obrzędowości dorocznej). Jej wkład w przywracanie lokalnej tradycji śpiewaczej był nieporównywalny z innymi lokalnymi wykonawczyniami.

Wraz z prowadzoną przez siebie młodzieżą z gminy Wiżajny kilkunastokrotnie w kazimierskiej kategorii „Duży-Mały” zdobywała nagrody i wyróżnienia (sama w roli Mistrzyni). Kilkadziesiąt nagrań lokalnych pieśni w jej wykonaniu znajduje się w Archiwum Radiowego Centrum Kultury Ludowej Polskiego Radia (rejestrowane podczas kolejnych festiwali oraz przez ekipę wyjazdową RCKL w jej domu).

Na temat jej osiągnięć muzycznych i popularyzacyjnych napisano szereg prac licencjackich i magisterskich.

Pieśni w jej wykonaniu dostępne są m. in. w opublikowanej przez RCKL serii „Muzyka Źródeł”, CD nr 9, „Suwalszczyzna i Podlasie”: ballada „Zaszumiała w sadeńku traweńka” oraz pieśń przedweselna „Ej pohulaj jeleniu”. Łącznie w jej repertuarze znajduje się ponad 150 lokalnych pieśni.

Sama czterokrotnie zostawała laureatką Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym (w 1991, 2001 i 2009 r. uzyskiwała w kazimierskiej kategorii śpiewak- solista trzykrotnie drugie nagrody, zaś w 2016 r.- nagrodę pierwszą). W 2006 r. otrzymała medal 40–lecia tego festiwalu. W 2014 r. została odznaczona honorowym brązowym medalem „Zasłużony Kulturze - Gloria Artis” przyznanym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2016 r. otrzymała medal honorowy Ludwika Michała Paca przyznawany przez Starostę Powiatu Suwalskiego. 13 maja 2016 r. przyznano Annie Andruszkiewicz nagrodę w kategorii „Muzyka źródeł”, którą Program 2 Polskiego Radia honoruje „ludowych artystów kultywujących tradycję, przekazujących ją kolejnym pokoleniom i w szczególny sposób obecnych na antenie PR2”. Nagroda została wręczona w Warszawie podczas koncertu 19. edycji festiwalu „Nowa Tradycja”.

Anna Andruszkiewicz od 2001 r. była członkinią Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Pomimo ukończonych 96 lat (w 2019 r.) była aktywną śpiewaczką i osobą życzliwą młodzieży studenckiej, która pragnęła poznać specyfikę lokalnej tradycji śpiewaczej.

Anna Andruszkiewicz zmarła w 2021 roku.

Mirosław Nalaskowski