Kapela Braci Adamczyków

Szydłowiec, Ziemia Szydłowiecka, woj. mazowieckie

Kapela braci Adamczyków to kapela rodzinna Czesława (ur. 1935) i Jana (ur. 1936). To najstarsi bracia z pięciorga rodzeństwa, o wyjątkowych muzycznych zdolnościach. Obydwaj panowie grają na harmonii pedałowej i skrzypcach, znają wiele przyśpiewek ludowych, a Jan również wyśpiewuje różne pieśni z repertuaru weselnego i „na różne okazje”.

Bracia Adamczykowie urodzili się w Leszczynach, małej wiosce w powiecie szydłowieckim, położonej na zboczu góry Cembry. Muzyki tradycyjnej uczyli się od najmłodszych lat, gdyż dorastali w czasach, kiedy muzyka grana na instrumentach była jedyną rozrywką we wsi i w okolicy. Najstarszy, Czesław, gdy poduczył się grać na skrzypcach, rozpoczął grę na harmonii pedałowej, którą kupił ojciec. Młodszy o rok Jan towarzyszył mu na barabanie. Gdy mieli po kilkanaście lat, zaczęli grać jako kapela na małych zabawach. Jan również nauczył się grać na skrzypcach przy pasieniu krów. Od lat 50. do 80. wraz z bratem Czesławem grali na weselach. Stali się znaną i lubianą kapelą zwaną Ścigłe Felki – „Felki”, jako synowie Feliksa, a „ścigłe”, gdyż słynęli z szybkiego, energetycznego grania. Dobierali sobie muzykantów do składu w zależności od zapotrzebowania. Grywali z takimi muzykantami z okolicy, jak skrzypkowie Heniek Sokołowski z Huty, Głowacki z Woli, Kucfir z Pawłowa, Gozdecki z Leszczyn, harmoniści Marian Mosiołek, Kijak z Woli Zagrodniej. Kiedy Czesław wyprowadził się do miasta, stworzył tam kapelę z muzykantów z sąsiedztwa. W tym czasie Jan grywał na skrzypcach z najmłodszym z braci, Jerzym, który nauczył się grać na harmonii pedałowej. Czasem bębniła im siostra, Krystyna, która była również uzdolnioną rzeźbiarką ptaków, zwierząt i innych ozdób z dziedziny rękodzieła ludowego.

Bracia Adamczykowie obecnie grywają muzykę do tańca w tradycyjnym tempie i stylu, jak to określa Czesław – „z muzykańską werwą”. Kapela Adamczyków z Leszczyn słynęła z szybkiego – „ścigłego” – grania zwłaszcza mazurków, oberków i polek, a później także „modnych” tang, fokstrotów i walczyków. Aktualnie bracia Adamczykowie muzykują przy różnorodnych okazjach – na zabawach, koncertach, prowadzą warsztaty i uczą swojego unikalnego repertuaru. Spotkania przy muzyce są zawsze okazją do wspominania dawnych czasów i muzykowania w ich wyjątkowym stylu.

Bracia Adamczykowie wychowali sobie kilkoro uczniów, między innymi Katarzynę Zedel i Kacpra Ciasia. Kacper, zafascynowany muzyką w jego autentycznym wykonaniu, odwiedził Jana w 2008 roku. Katarzyna Zedel poznała braci Adamczyków w 2012 roku. Choć urodziła się we wsi Świba w województwie wielkopolskim (niegdyś kaliskim), od 2016 roku mieszka w Pawłowie k. Szydłowca, również pochodzi z rodziny muzykanckiej – ojciec grał na gitarze i śpiewał w zespole weselnym, dziadek grał muzykę wiejską na harmonijce ustnej, a pradziadek na harmonii ręcznej, tzw. „czarnej”. W grze na instrumentach jest samoukiem, pasjonuje się tradycjami muzycznymi regionu szydłowieckiego i radomskiego. W kapeli z Adamczykami gra na bębenku obręczowym i barabanie, w charakterystyczny w tej okolicy sposób. Z braćmi Adamczykami grywa również, zachowując lokalny styl i „bit”, barabanista Władysław Maj z Jankowic, miłośnik i wykonawca przyśpiewek. Pomimo że ludzie z jego pokolenia często już grali nowszą muzykę, zdążył jeszcze nabyć praktykę weselną w tradycyjnych składach weselnych, grając na barabanie między innymi z kapelą braci Wyrwińskich w latach 70. i 80.

Bracia Adamczykowie należą do pokolenia najstarszych muzykantów uznawanych za mistrzów i szanowanych w środowisku miłośników muzyki tradycyjnej. Są zapraszani do dzielenia się muzyką podczas wydarzeń kulturalnych organizowanych przez Stowarzyszenie Dom Tańca, Fundację Wszystkie Mazurki Świata czy Radomską Szkołę Tradycji. Grają do dziś na zabawach, potańcówkach, koncertach w okolicy Szydłowca, a także w większych miastach – Warszawie, Krakowie, Radomiu. Obydwaj bracia prowadzili warsztaty gry na skrzypcach oraz harmonii pedałowej w Ambasadzie Muzyki Tradycyjnej w 2019 roku.

Od lat 70. Czesław Adamczyk jest także uznanym budowniczym i renowatorem harmonii trzyrzędowych i akordeonów. Najpierw grał na zakupionej harmonii pedałowej, ale gdy „pedałówki upadały”, rozpoczął budowę instrumentów, bo chciał mieć harmonię ręczną, z którą można chodzić i grać po drodze. Wymyślał sposoby budowy, jeździł również po porady do Dęblina, do Miazgi i Sachanowicza, który był uczniem Boruckiego. Adamczyk zapytany, jakie zdolności są potrzebne, żeby umieć budować i naprawiać instrumenty, odpowiedział: „Bo to każdy człowiek ma w sobie jakieś, ja wiem, jak to wytłumacyć, jakieś zdolności takie po prostu, taki czymś zainteresowany jest”. Uważa, że każdy może nauczyć się muzyki, grać na harmonii, ale nie każdy będzie wybitnym artystą, trzeba mieć takie „wrodzenie”. Wspominał też, że w latach 60. ludzie zaczęli się śmiać również z harmonii pedałowej („Ooo, harmonia na losce”). Wtedy muzykantów na pedałówce nikt już nie chciał. A według niego najlepsza muzyka, jaka może być tu w Polsce, jest na pedałówce: „Lepszej muzyki nie było, bo na pedałówce to można na niej samej grać, i bęben wystarczy, i muzyka będzie. A na ręcznej to sie nie da tak grać, musi być więcej ludzi, więcej muzykantów, bo ni możno równego tempa utrzymać na ręcznej, muzyka źle wychodzi”.

Katarzyna Zedel

Bibliografia:

Zedel K., „«Muzykańska werwa». Twórczość i tradycje rodzinne Adamczyków z Leszczyn”, praca dyplomowa w zakresie etnomuzykologii napisana pod kierunkiem dr. hab. Piotra Dahliga, prof. Uniwersytetu Warszawskiego, na koniec Podyplomowego Studium Etnomuzykologii w Instytucie Muzykologii Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016.

Zedel K., „Przemiany znaczenia muzyki ludowej i roli jej wykonawców (muzyków i twórców instrumentów) od początku XX wieku do dziś na przykładzie Polski. Badania własne”, praca magisterska w zakresie kulturoznawstwa napisana pod kierunkiem prof. Marcina Jewdokimowa, Wydział Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2020.