Czesława Samsel – koronkarka, twórczyni kwiatów z bibuły, palm, kierców. Zajmuje się także wyrobem pieczywa obrzędowego – „byśków” i „nowych latek”. Wykonuje hafty i misterne koronki, przędzie na krośnie i kołku.

Zalesie, Kurpie, woj. mazowieckie

Czesława Samsel urodziła się 25 grudnia 1933 roku w Wachu, niedaleko Kadzidła. Jest jednym z dziesięciorga dzieci Franciszki i Władysława Koczkodanów. W domu rodzinnym życie płynęło spokojnie. Rodzice posiadali gospodarstwo czterdziestomorgowe, hodowano w nim konie i inne zwierzęta gospodarcze. Szczęśliwe dzieciństwo Czesławy Samsel przerwała druga wojna światowa, która doświadczyła rodzinę. Ojciec twórczyni dostał się do obozu koncentracyjnego za nielegalny ubój. Młoda Czesława poszła do szkoły dopiero po wyzwoleniu. Pod koniec lat pięćdziesiątych wyszła za mąż i przeprowadziła się do Zalesia, w gminie Myszyniec, w którym mieszka do dzisiaj. Tradycje kurpiowskie Czesława Samsel wyniosła z domu rodzinnego. Nauczyła się w nim między innymi wyrobu pieczywa obrzędowego, tak zwanych „byśków” i „nowych latek” wypiekanych, podobnie jak chleb, z mąki pytlowej, oraz wykonywania tradycyjnych kierców kurpiowskich z łubinu, grochu i kwiatów z bibuły. Uczyła ją matka oraz starsza siostra – Marianna Olender. Sama również przekazuje tradycję swoim wnukom.

Jest jedną z najbardziej znanych i cenionych twórczyń z kurpiowskiej Puszczy Zielonej. Jej specjalnością są wyroby szydełkowe i hafty, w tym najbardziej charakterystyczne – serwetki z kurkami do koszyczków wielkanocnych. Wykonywania haftów i koronek twórczyni nauczyła się sama.

Od 1968 roku współpracowała ze Spółdzielnią Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Kurpianka” w Kadzidle, do której przez wiele lat dostarczała swoje wyroby: początkowo tkane na krosnach dywany, w późniejszym czasie przede wszystkim koronki. Od 1984 roku jest członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Należy również do Stowarzyszenia Artystów Kurpiowskich.

Czesława Samsel jest aktywną popularyzatorką kultury kurpiowskiej. Występuje w tradycyjnym stroju ludowym i gwarą kurpiowską przekazuje młodszym pokoleniom swoje umiejętności i doświadczenie. Aktywnie uczestniczy w imprezach, kiermaszach czy targach sztuki ludowej organizowanych na terenie Kurpiowszczyzny. Opowiada o dawnych zwyczajach na Kurpiach, np. tradycjach weselnych czy majowym śpiewaniu. Swoje opowieści często przeplata pieśniami kurpiowskimi. Twórczyni prowadzi warsztaty etnograficzne w muzeach, domach kultury i szkołach. Uczy dzieci i młodzież wyrobu pieczywa obrzędowego, wykonywania kierców, palm, kwiatów z bibuły, a także dziergania serwetek szydełkowych i koronkarstwa. Podczas spotkań z młodym pokoleniem krzewi wiedzę o, zanikających obecnie, tradycyjnych zajęciach. Specjalizuje się zwłaszcza w odchodzącej w zapomnienie umiejętności przygotowania i wstępnej obróbki lnu.

Łatwość nawiązywania kontaktów z dziećmi i młodzieżą oraz niegasnący entuzjazm, posługiwanie się gwarą kurpiowską oraz niezwykle ciekawy sposób opowiadania o tradycji i kulturze Kurpiów sprawiają, że Czesława Samsel jest często zapraszana do placówek oświatowych i kulturalnych. Uczestniczy w wydarzeniach organizowanych przez takie instytucje, jak na przykład Regionalne Centrum Kultury Kurpiowskiej im. ks. Władysława Skierkowskiego w Myszyńcu, Centrum Kultury Kurpiowskiej im. ks. Mieczysława Mieszki w Kadzidle, a także Muzeum Kurpiowskie w Wachu. Czesława Samsel od wielu lat współpracuje z Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce oraz Oddziałem Kurpiowskim Stowarzyszenia Twórców Ludowych przy organizacji warsztatów etnograficznych „Ginące zawody” w Kadzidle. Twórczyni prezentuje sztukę koronki szydełkowej, hafciarstwa oraz tradycyjne wypieki – chleb na zakwasie, fafernuchy i łagodniak – ciasto drożdżowe pieczone według dawnych przepisów. Robi również pokazy tkania dywanów na krosnach. Każdego roku jest obecna na ludowych imprezach cyklicznych, takich jak „Śladami Kurpiów”, „Wesele kurpiowskie” czy „Niedziela kadzidlańska”, jak również na „Miodobraniu kurpiowskim” w Myszyńcu czy „Niedzieli Palmowej” w Łysych.

Artystka brała udział w wielu konkursach i wystawach sztuki ludowej. Prace hafciarskie i koronkarskie oraz pieczywo obrzędowe autorstwa Czesławy Samsel wielokrotnie zyskiwało uznanie zarówno jury konkursów sztuki ludowej, jak i prywatnych kolekcjonerów. Jej wyroby znajdują się w zbiorach Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce oraz Muzeum Etnograficznego w Warszawie.

Od 1984 roku jest członkinią Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Artystka została wielokrotnie doceniona nagrodami i odznaczeniami, otrzymała między innymi Doroczną Nagrodę Starosty Ostrołęckiego, Medal Pamiątkowy „Pro Masovia”, medal „Zasłużony dla Cepelii”, odznakę „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. W 2021 roku twórczyni otrzymała „Kurpika” – nagrodę przyznawaną przez Prezesa Związku Kurpiów – w kategorii „twórczość ludowa”.                                                                                                                                 

Olga Mrowińska