Andrzej Gombos
Rok przyznania nagrody:
1983
Kategoria:
Kategoria I. Twórczość plastyczna, zdobnictwo, rękodzieło i rzemiosło ludowe, folklor muzyczno-taneczny
Dziedzina:
Plastyka. Rzeźbiarz. Snycerz
Region:
Małopolskie, powiat tatrzański, Jurgów
Andrzej Gombos urodził się w 1921 roku w Jurgowie na Spiszu. Pochodził z rodziny chłopsko-rzemieślniczej. Jego ojciec miał niewielkie gospodarstwo rolne i warsztat ciesielsko-stolarski. Andrzej Gombos po ukończeniu szkoły podstawowej zaczął pracować u ojca przedkładając zajęcia stolarsko-snycerskie nad rolnicze.
Zawodową działalność snycerską rozpoczął około 1950 roku. Już w 1954 roku, uczestnicząc w konkursie sztuki ludowej w Zakopanem, został nagrodzony za zestaw tradycyjnych wyrobów drewnianych zdobionych snycerką. Twórcą zainteresowała się „Cepelia”, która zapewniła mu zbyt wyrobów.
Andrzej Gombos zorganizował we wsi pracownię stolarsko-snycerską, w której wyszkolił kilkunastu chłopców w rzemiośle drzewnym. Dzięki wieloletniej działalności twórcy w Jurgowie powstał duży, prężnie działający ośrodek wytwórczości ludowej specjalizujący się w meblarstwie, snycerstwie i rzeźbie. Produkowano tam zydle, ławy, skrzynie, półki, listwy, łyżniki, formy na sery, talerze, a także zminiaturyzowane naczynia bednarskie przeznaczone dla odbiorcy miejskiego. Wyroby wyróżniały się starannym wykonaniem i bogatym zdobnictwem snycerskim oraz kolorystycznym uzyskiwanym poprzez łączenie różnych gatunków drewna. Umiejętności w obróbce drewna zaowocowały też produkcją rzeźbiarską. W pracowni Andrzeja Gombosa powstały rzeźby i płaskorzeźby o tematyce sakralnej i „obyczajowo-wiejskiej”. Zasługą Andrzeja Gombosa było promowanie ośrodka jurgowskiego na konkursach i wystawach sztuki ludowej, gdzie występował zawsze z uczniami jako zespół snycersko-rzeźbiarski.
Po raz pierwszy ośrodek jurgowski zaprezentowany został na wystawie w 1962 r. w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem, później na konkursie zdobnictwa drzewnego Podhala w 1967 roku. Kolejne konkursy, w których artysta wziął udział to: Konkurs Sztuki Ludowej Podhala, Spisza i Orawy w Nowym Sączu (1972) i II Konkurs Współczesnej Rzeźby Ludowej Karpat Polskich w Nowym Targu (1975). W 1977 roku z inicjatywy Muzeum Tatrzańskiego, Stowarzyszenia Twórców Ludowych i Tatrzańskiego Towarzystwa Kulturalnego zorganizowano wystawę „Andrzej Gombos z Jurgowa i jego uczniowie”. Wyroby ośrodka jurgowskiego prezentowane były na licznych wystawach sztuki ludowej, m.in. w Zakopanem, Tarnowie, Gorzowie Wlkp., Szczecinie, Zabrzu, Będzinie, Nowym Targu, Rabce, Nowym Sączu oraz za granicą: w Szwecji, dwukrotnie w NRD i w Czechosłowacji.
Andrzej Gombos i jego uczniowie-współpracownicy wielokrotnie uczestniczyli w kiermaszach sztuki ludowej na Podhalu, niemal corocznie w Zakopanem podczas „Jesieni Tatrzańskiej” oraz poza Podhalem: w Krakowie, Płocku, Kazimierzu Dolnym i Warszawie (Cepeliady).
Artysta był członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Tatrzańskiego Towarzystwa Kulturalnego i Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Słowaków w Polsce.
Za swoją działalność snycersko-rzeźbiarską i społeczno-kulturalną otrzymał wiele nagród i dyplomów. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, odznaką Zasłużonego Działacza Kultury oraz złotą odznaką "Za zasługi dla gminy Bukowina Tatrzańska".
Andrzej Gombos zmarł w 2007 roku.
Marian Pokropek
Laureaci Nagrody 1983
- Wojciech Błaszkowski
- Andrzej Gombos
- Franciszek Górka
- dr Daniel Kadłubiec
- Jadwiga Legierska
- dr Józef Majchrzak
- Anna Malec
- Helena Ochendowska
- Barbara Peszat-Królikowska
- Karol Piegza
- Stanisław Rekowski
- Józef Szczerba
- Kapela Dudziarzy z Wielkopolski – Antoni Krzyżoszczak i Stanisław Nawrot z Topólka
- Malarki z Włocławka – zdobnictwo fajansów: Eugenia Adamczewska, Kazimiera Rzeczkowska, Genowefa Wódecka, Salomea Zajkowska
- Zespół Pieśni i Tańca "Trzciana" z Trzciany
- Zespół Śpiewaczek Wiejskich „Kalinki” z Kalinówki