Władysław Gębik

Rok przyznania nagrody:
1975

Kategoria:
Kategoria V. Działalność naukowa, dokumentacyjna, animacja i upowszechnianie kultury ludowej

Dziedzina:
Działalność naukowa, upowszechnianie, animacja

Region:
Warmińsko-mazurskie, Olsztyn

Urodził się w 1900 r. w Szczyrzycu koło Limanowej. W 1916 r. zorganizował w swojej wsi Koło Młodzieży Wiejskiej. W 1919 r. zdał maturę i podjął studia rolnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Równocześnie był prezesem Zarządu Powiatowego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast” w Limanowej. W 1924 r. uzyskał dyplom inżyniera rolnictwa, rok wcześniej podjął pracę nauczyciela w Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym w Katowicach. Wiedzę z zakresu biologii i chemii pogłębiał na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu, gdzie w 1928 r. uzyskał dyplom nauczyciela tych przedmiotów. W 1932 r. obronił doktorat i od 1933 r. do 1937 był nauczycielem w Polskim Gimnazjum w Bytomiu. W tym też czasie napisał dla założonego przez siebie teatru amatorskiego „Dożynki szczyrzyckie” i „Legendę o czarciej łapie” oraz wydał pod pseudonimem Wacław Borowik książkę pt. „Wiara ojców. Materiały i wskazówki do urządzania obchodu” (Opole 1934 ). Od 1937 r. do 25 sierpnia 1939 r. tj. do chwili aresztowania był pierwszym i jedynym dyrektorem Gimnazjum Polskiego w Kwidzynie. Pedagogiczny i patriotyczny program tej szkoły zawarł w broszurce pt. „Kształty wzajemnej miłości” (1938). Od aresztowania do wyzwolenia w maju 1945 r. był więźniem obozów Hohenbruch, Stutthof, Sachsenhausen i Mathausen-Gusen. Przewodził tam dwu tajnym organizacjom: Polska Rada Obozowa i Międzynarodowy Komitet Więźniów. Od jesieni 1945 r. osiadł w Olsztynie. W latach 1945-1948 pracował w kuratorium i w tym czasie założył olsztyński oddział Towarzystwa Teatrów i Muzyki Ludowej. W okresie 1950-1957 kierował delegaturą Państwowego Instytutu Sztuki realizującą Akcję Zbierania Folkloru Muzycznego. Plonem tej pracy były publikacje (m.in. materiałów z badań Jana Lubomirskiego): „Pieśni ludowe Mazur i Warmii” (1953 i 1954) oraz „Piosenki mazurskie” (1955), a także szereg artykułów w czasopismach naukowych np. „Społeczny sens badań nad kulturą ludową Warmii i Mazur” (1952), „Badania nad kulturą ludową Warmii i Mazur” (1958), „Z dziejów folklorystyki warmińsko-mazurskiej w okresie dwudziestolecia 1945-1964” (1964). Po 1958 r. zajął się głównie pracą literacką. Wśród swych dziesięciu książek parę poświęcił poetom związanym z ludową kulturą Mazur i Warmii, np. „O cieśli - co na deskach wiersze pisywał” (rzecz o Michale Kajce - 1957) oraz „Pod warmińskim niebem. O Michale Lengowskím” (1974). Władysław Gębik był członkiem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego i w latach 1954-1968 prezesem olsztyńskiego oddziału, był wybierany także do Zarządu Głównego tej organizacji. Jego zainteresowania folklorem znalazły odzwierciedlenie w opracowaniach widowisk dla zespołów szkolnych i amatorskich takich jak: ,,Gody wiosenne”, „Niech będzie chleb pochwalony” i „Noc dziwów”. Całym życiem służył Polsce, krzewiąc wiedzę i patriotyzm na Śląsku, Powiślu, Warmii i Mazurach.

Będąc synem chłopa doskonale znał kulturę ludową i pozostał jej wierny. O tym jaki był, najlepiej mówią tytuły publikacji ukazujących się z okazji jego jubileuszy i otrzymania kolejnych nagród, np.: „Zrośnięty z dolą swego ludu”, „Człowiek serca i czynu”, ,,Bojownik trzech epok”, ,,Słowo o człowieku dobrym”, „Wierny Polsce i swojemu posłannictwu”.

Władysłąw Gębik zmarł w 1986 roku w Krakowie.

 

Aleksander Błachowski