prof. dr Roman Reinfuss
Rok przyznania nagrody:
1975
Kategoria:
Kategoria V. Działalność naukowa, dokumentacyjna, animacja i upowszechnianie kultury ludowej
Dziedzina:
Działalność naukowa, upowszechnianie, animacja
Region:
Małopolskie, Kraków
Urodził się w 1910 r. w Przeworsku. Do gimnazjum uczęszczał w Tarnowie, maturę (eksternistycznie) zdał w Krakowie w 1931 r. W tym też roku opublikował pierwszy artykuł (,,Pasterstwo na Łemkowszczyźnie, dawniej i dziś”) z cyklu będącego rezultatem badań ludoznawczych prowadzonych po amatorsku podczas zamieszkiwania w Gorlicach. Zainteresowania etnograficzne przeważyły w decyzjach życiowych Romana Reinfussa. Wprawdzie ukończył prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1935 r., ale równolegle uczęszczał na seminaria i wykłady etnograficzne. W 1936 r. twórca krakowskiego Muzeum Etnograficznego Seweryn Udziela (1857-1937) zaangażował go jako asystenta. Profesor Kazimierz Dobrowolski także ofiarował mu asystenturę przy katedrze Etnografii na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym czasie R. Reinfuss odbywał studia etnograficzne. W okresie okupacji był opiekunem zbiorów Muzeum Etnograficznego na Wawelu. W 1945 r. obronił pracę magisterską w zakresie etnografii, a rok później doktorską (,,Łemkowie jako grupa etnograficzna”). W latach 1945-1949 organizował katedrę etnografii na Uniwersytecie Wrocławskim. Został wtedy kierownikiem sekcji budownictwa i zdobnictwa ludowego w Państwowym Instytucie Badania Sztuki Ludowej założonym przez Józefa Grabowskiego. Po usunięciu tego ostatniego ze względów ideologicznych był w latach 1948-1952 redaktorem naczelnym „Polskiej Sztuki Ludowej”, następnie zaś przez trzydzieści lat zastępcą redaktora naczelnego. Prowadzona przez niego Sekcja Zdobnictwa i Budownictwa znalazła siedzibę w jego mieszkaniu w Krakowie, gdzie też mieści się do dzisiaj jako Pracownia Dokumentacji Polskiej Sztuki Ludowej Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk. To Roman Reinfuss stworzył program badawczy sekcji oraz ustalił metody jej pracy. Jego oryginalną metodą stało się wykonanie wszechstronnej dokumentacji (fotografia, rysunek, opis, wywiad) wszystkich dziedzin i przejawów ludowej plastyki zarówno tradycyjnej jak i jej współczesnej na obszarze całego kraju. Był też zwolennikiem intensywnych badań zespołowych z udziałem etnografów, fotografów i rysowników profesjonalnych. Badania te prowadzono penetracyjnie tzn. przemieszczając się w obrębie konkretnego regionu w ciągu kilku dni lub stacjonarnie w okresie miesiąca. W pierwszej kolejności kierowano się na tereny mniej dotąd poznane przez etnografów lub ulegające szczególnie szybkim przemianom. Utworzone w wyniku tych badań archiwum Pracowni Dokumentacji Polskiej Sztuki Ludowej obejmuje (stan w 1980 roku) około 60 tysięcy rysunków i plansz barwnych, 75 tysięcy stron rękopisów, 60 tysięcy fotografii, ponad tysiąc oryginalnych wycinanek i malowanek, dwa tysiące haftów i próbek tkanin oraz ponad tysiąc odbitek z klocków do drukowania płótna. Archiwum to obecnie stanowi nadzwyczaj cenne źródło ikonograficzne, ale też dzięki zapisom wywiadów zawiera dokładne dane o każdym dokumentowanym obiekcie oraz wiadomości pozwalające poznać go w szerszym kontekście kulturalnym, społecznym, a nawet historycznym. W oparciu o zgromadzone w pracowni materiały oraz własne, odrębnie prowadzone badania (np. na Pogórzu Gorlickim, w okolicach Myślenic, w Bieszczadach, na Lubelszczyźnie) Roman Reinfuss opublikował sto artykułów naukowych i recenzji, dwanaście książek oraz dziewięćdziesiąt artykułów popularnonaukowych i wstępów do katalogów. Część książek ma charakter popularnonaukowy. Wymienić tu można: „Ludowe skrzynie malowane” (1954), ,,Garncarstwo ludowe” (1955), „Polska sztuka ludowa” (współautor Jan Świderski - 1960), „Malarstwo ludowe” (1962), „Ludowe kafle malowane” (1966). Najważniejsze prace to obszerne, dogłębne i wspaniale udokumentowane monografie: „Polskie druki ludowe na płótnie” (1953), ,,Meblarstwo ludowe w Polsce” (1977), „Ludowe kowalstwo artystyczne” (1983), „Ludowa rzeźba kamienna w Polsce” (1989).
Odrębną sferę działalności profesora Reinfussa stanowi praca pedagogiczna i dydaktyczna. W Krakowie wykładał przez wiele lat na Uniwersytecie Jagiellońskim i Wyższej Szkole Sztuk Pięknych. Oprócz wspomnianej już wcześniej pracy na Uniwersytecie Wrocławskim stworzył i prowadził w latach
1957-1967 katedrę etnografii na Uniwersytecie im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Wykształcił wielu etnografów konsekwentnie pracujących nad problematyką polskiej kultury ludowej. W jego dorobku znajduje się oryginalna koncepcja muzeum etnograficznego, zwłaszcza typu skansenowskiego dlatego m.in. odegrał dużą rolę w kształtowaniu programów placówek w Sanoku, Tokarni pod Kielcami i w Lublinie. Był od początku (1968) przewodniczącym Rady Naukowej Stowarzyszenia Twórców Ludowych., a w ostatnich latach też udzielał rad i konsultacji w żywotnych problemach Stowarzyszenia. Był przez ćwierć wieku przewodniczącym jury Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem i wielu innych przeglądów i festiwali w południowej Polsce. Zasługi profesora Reinfussa na polu badania i utrwalania wiedzy o ludowych rękodziełach i rzemiosłach artystycznych nie mają sobie równych w Polsce. Niewątpliwie wywarł ogromny wpływ na określenie miejsca sztuki ludowej w kulturze narodowej.
Profesor Roman Reinfuss zmarł w 1998 r.
Aleksander Błachowski
Laureaci Nagrody 1975
- Helena Bernasowska
- Władysław Gębik
- Wincenty Kitowski
- Stanisława Kubik
- Jadwiga Mierzejewska-Frankiewicz
- Stanisław Paczyński
- prof. dr Roman Reinfuss
- Józef Stopka-Król
- Kazimiera Styp-Rekowska
- Zofia Wojnowa
- prof. Kazimiera Zawistowicz-Adamska
- Zespół Pieśni i Tańca „Harnasie” z Poronina i jego kierownik Jan Jędrol
- Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Opocznianka” z Opoczna
- Wielkopolski Zespół Pieśni i Tańca „Tośtoki” z Poznańskiego i jego kierowniczka Franciszka Tomaczkowa
- Zespół Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” z Carvin (Francja)
- Zespół Pieśni i Tańca „Syrena” z Brunssum (Holandia)