Powiększ
Powiększ zdjęcie

Roman Prószyński

Rok przyznania nagrody:
2018

Kategoria:
Kategoria I. Twórczość plastyczna, zdobnictwo, rękodzieło i rzemiosło ludowe, folklor muzyczno-taneczny

Dziedzina:
Plastyka obrzędowa i dekoracyjna. Wycinanka. Pisankarstwo

Region:
Terpentyna-Dzierzkowice, pow. kraśnicki, Lubelskie

Roman Prószyński jest jednym z filarów Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Od ponad 40 lat współuczestniczy w pracach organizacji, a jego dokonania mają znaczący wpływ na  postrzeganie stowarzyszenia przez inne środowiska. Niezwykle twórczy, aktywny artystycznie, ale także zaangażowany w pracę na rzecz upowszechniania twórczości ludowej i środowiska twórców skupionych w stowarzyszeniu. Jego charakterystyczna postać ze szczerą, zawsze pogodną, ozdobioną sumiastym wąsem twarzą pojawia się na wszystkich ważnych imprezach promujących plastykę ludową. Artysta jest niezwykle sympatyczny i otwarty na ludzi.

Jest jednym z nielicznych mężczyzn zajmujących się dzisiaj pisankarstwem. Zgodnie z tradycją Lubelszczyzny wykonuje pisanki w technice batikowej, w której wzory rysuje się cienkim pisakiem zanurzanym w ciepłym wosku, a następnie barwi jajo, niejednokrotnie wiele razy, dla uzyskania barwnego wzoru. Prószyński zajął się pisankarstwem pod wpływem ojca Władysława, uzdolnionego artystycznie nauczyciela i społecznika. Szybko jednak wyszedł poza tradycyjny zestaw motywów. Opracował ponad trzysta własnych wzorów. I tak obok słoneczek, grabek, jedlinki czy wiatraczków na jego pisankach pojawiają się słoneczniki, koguty, symbole państwowe czy bliskie mu znaki, jak napis „Solidarność”. Znakomicie komponuje kolory. Jest mistrzem tej techniki. Oprócz klasycznej techniki batikowej przypomniał także metodę wytrawiania pisanek w kwasie, w wyniku czego pokryta farbą skorupka jaja odbarwia się i uzyskuje się jasne tło, a pokryty woskiem wzór pozostaje barwny. Pisanki Prószyńskiego charakteryzują się równą płynną linią rysunku, rozbudowaną kompozycją wzoru z wykorzystaniem tradycyjnych, jak też oryginalnych, opracowanych przez siebie schematów. Twórczo korzysta z dziedzictwa kultury regionu jednocześnie nadając jej indywidualny rys.

Prószyński tworzy także wycinanki. Pierwsze wykonał w 1973 r. Początkowo mocno inspirował się pracami Ignacego Dobrzyńskiego z Garbowa, który tradycyjną występującą na Lubelszczyźnie wycinankę wzbogacił zgodnie z indywidualnym gustem. Prószyński podobnie jak mistrz, tworzy wycinanki o bardzo rozbudowanych wzorach. Są to wycinanki jednobarwne, wieloosiowe, koliste, kwadratowe i ośmioboczne. Wycina wzory geometryczne, roślinne o fantazyjnych formach, sylwetki zwierząt, a także okazjonalne; np. lubelskie koziołki, godło państwowe. Wykonuje je z niezwykłą biegłością warsztatową, uzyskując niespotykaną harmonię między wyciętymi motywami a przestrzenią między nimi.

W swoim dorobku artystycznym Prószyński prezentował swoje prace na wielu konkursach regionalnych i ogólnopolskich zdobywając główne nagrody. Ostatnio służy swoim doświadczeniem w komisjach konkursowych.

Uczestniczył w wystawach w Polsce i za granicą, a także podczas Expo 2000 w Hanowerze. Szczególnie godne podkreślenia są wieloletnie kontakty z miastami Odense i Aalborg w Danii, gdzie artysta corocznie prowadzi pokazy sztuki pisankarskiej.

Prace artysty znajdują się w licznych kolekcjach prywatnych w Polsce, Szwecji, Danii, Francji, Brazylii i USA oraz w zbiorach  muzealnych: Muzeum Lubelskiego w Lublinie, Muzeum Etnograficznego w Krakowie i Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.

Niestrudzenie od lat w szkołach na Lubelszczyźnie popularyzuje swoją sztukę wśród dzieci i młodzieży. Prowadzi warsztaty w ramach Akademii Sztuki Ludowej zorganizowanej przez STL, zajęcia w ośrodkach polonijnych a podczas kolejnych edycji „Jarmarku Jagiellońskiego” Letnie Szkoły Wycinankarstwa (2014) i Pisankarstwa (2017). Tą drogą zbliżoną do tradycyjnej formy przekazuje wiedzę następnym pokoleniom.

Jego pasją jest także fotografowanie. Zdjęcia kolegów, dokumentacje z imprez, fotografie dzieł sztuki ludowej wielokrotnie zamieszczano w wydawanym przez STL kwartalniku „Twórczość ludowa”.

Roman Prószyński należy do Stowarzyszenia Twórców Ludowych od 1975 r. Jest aktywnym i cenionym przez kolegów członkiem stowarzyszenia. Kilka kadencji od 1986 r. pełnił funkcję prezesa Oddziału Lubelsko-Chełmskiego STL,  był członkiem Prezydium Zarządu Głównego (1986 -1993), pełnił funkcję Sekretarza ZG STL (1986 – 1993), a obecnie jest Przewodniczącym Głównej Komisji Rewizyjnej STL. Jest wiceprezesem Fundacji Ochrony i Rozwoju Twórczości Ludowej.  Za  swoją działalność został uhonorowany Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, a także odznakami: „Zasłużony Działacz Kultury” i „Za Zasługi dla Lubelszczyzny”.

 

Alicja Mironiuk Nikolska