Pan Leon Lewandowski z Jagodzińca koło Brzezin w powiecie kaliskim – muzykował od najmłodszych lat. Grał na skrzypcach i basach kaliskich. Był też świetnym śpiewakiem. Urodził się w 1926 r. w pobliskiej miejscowości Pałka w rodzinie chłopskiej. Na skrzypcach zaczął grać jako kilkunastoletni chłopak. Uczył się tej skrzypcowej sztuki podpatrując starszych muzykantów, m.in. słuchając wuja Majewskiego, harmonisty. Uczył się grania pasąc krowy, a pierwsze skrzypeczki dostał na odpuście. Nasiąkał muzyką wiejską, bo przed wojną była jeszcze w szerokim obiegu, szczególnie ta do tańca. Wychował się słuchając śpiewaczek i muzykantów z okolic Brzezin. Wkrótce grywał już na wiejskich weselach i zabawach. Przez następnych kilkadziesiąt lat muzykował, tworząc różne składy kapel, m.in. z zespołem Strzelców, ogrywając wszystkie okoliczne wesela. Uprawiał także mały kawałek ziemi oraz pracował na budowach, w lesie, w zakładzie melioracji.

Od 1985 r.  Leon Lewandowski był członkiem Kapeli Ludowej „Brzeziny”, która działa przy Gminnym Ośrodku Kultury w Brzezinach. W ciągu ponad 40 lat działalności wielokrotnie reprezentowała Gminę Brzeziny, dawne województwo kaliskie oraz obecny powiat kaliski na uroczystościach państwowych i imprezach folklorystycznych w Polsce i za granicą. Na początku lat 2000 Pan Leon zaczął występować jako solista instrumentalista, zdobywając liczne nagrody. Uczył także młode pokolenie muzykantów, przekazując swoje unikalne umiejętności. Wystąpił na Festiwalu „Wszystkie Mazurki Świata” w Warszawie w 2016 r.. Pod koniec 2017 r. CKiS w Kaliszu wydało płytę z nagraniami Leona Lewandowskiego.

Pan Leon Lewandowski był jednym z ostatnich prawdziwych muzyków wiejskich. Autentyzm twórczości Pana Leona wyrażał się w jego grze i kultywowaniu kultury ludowej. Całym swoim muzycznym życiem Leon Lewandowski przyczyniał się do zachowania oraz popularyzacji wśród szerokiej rzeszy odbiorców w swojej miejscowości, w całej Polsce i za granicą – żywych tradycji ludowych. Wpływał dzięki temu znacząco na utrwalanie tożsamości swojej „małej ojczyzny”, jak i Wielkopolski oraz kultury polskiej. Praca Pana Leona została już dostrzeżona i doceniona odznaczeniem państwowym – Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz medalem Zasłużony dla Kultury Polskiej. Został też laureatem Odznaki Honorowej „Za zasługi dla Województwa Wielkopolskiego”.

Pan Leon Lewandowski zachował w swojej pamięci wiele melodii i pieśni z Brzezin i okolicznych wiosek, z pogranicza kalisko-sieradzkiego. Dzięki jego aktywności muzycznej i pamięci – znamy wiele pięknych archaicznych melodii: polek, owijoków, walcerków, wiele słów przyśpiewek, a przede wszystkim kawałek autentycznej kultury muzycznej przodków.

Leon Lewandowski wielokrotnie uczestniczył w nagraniach swojej muzyki, m.in. podczas Festiwalu w Kazimierzu Dolnym. Nagrania Pana Leona realizowało Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu w 2010 i 2017 r. – wydając w rezultacie płytę „Nie takie wolne kawołki…”. Utwory pamiętane przez Pana Lewandowskiego gra również od kilkudziesięciu lat Kapela „Brzeziny”.

Oprócz wyróżnień zdobytych razem z Kapelą „Brzeziny”, licznych występów i wyjazdów – Leon Lewandowski zdobył wiele samodzielnych nagród jako solista instrumentalista. Jednymi z najważniejszych są II i III nagrody na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą. Inne zdobywał na przeglądach wojewódzkich i regionalnych. Był nagradzany pierwszymi lokatami na Spotkaniach Folklorystycznych Polski Centralnej „Od kujawiaka do oberka” w Sieradzu oraz na regionalnej Biesiadzie Folkloru Ziemi Kaliskiej w Brzezinach.

Pan Leon swoje umiejętności i świat zapomnianej już muzyki cały czas przekazywał młodszym muzykom. Uczył melodii, przyśpiewek oraz przekazywał tajniki gry skrzypcowej i basowania. Uczestniczył w warsztatach w regionie oraz w innych częściach Polski.

Pan Leon Lewandowski był jednym z nielicznych artystów wiejskich uczących się grania od starszych pokoleń muzykantów ludowych jeszcze przed II wojną światową. Mimo swojego wieku był ciągle aktywnym muzykiem i cieszył się dużym uznaniem zarówno z powodu umiejętności i radości życia, jak i za zasługi w rozwoju kultury gminy Brzeziny i Ziemi Kaliskiej. Pan Leon Lewandowski z Jagodzińca, pracując zawodowo i wychowując dzieci i wnuki, zajmował się całe życie muzykowaniem tradycyjnym. Jak sam o sobie mówił: urodził się muzykantem…

Leon Lewandowski zmarł 26 marca 2021 roku.

Anna Maria Gałczyńska