Powiększ
Powiększ zdjęcie

Marianna Wiśnios

Rok przyznania nagrody:
1991

Kategoria:
Kategoria I. Twórczość plastyczna, zdobnictwo, rękodzieło i rzemiosło ludowe, folklor muzyczno-taneczny

Dziedzina:
Plastyka. Malarka

Region:
Świętokrzyskie, powiat starachowicki, Rataje

W biogramach pojawiają się różne daty urodzenia, ale sama twórczyni stwierdza: „Mam zapisane, że się urodziłam 6 X 1909 r., a ja się urodziłam w 1914 r. w wojnę, w lesie, w huku armat  ksiądz mnie prędko ochrzcił a dopiero po wojnie wpisali mi do ksiąg 1909 r. i tak zostało”. Ukończyła 2 oddziały szkoły powszechnej. Wiedzę religijną i o świecie zdobywała później z książek szkolnych jej synów. Dzieciństwo i młodość upłynęła w biedzie, przy ciężkiej pracy na niewielkim gospodarstwie ojca. Wśród rówieśników wyróżniała się niezrozumiałym dla środowiska wiejskiego zamiłowaniem do rysowania, była często nawiedzana snami wzbogacającymi jej świat fantazji i marzeń. Malować zaczęła dopiero w 1947 r. kiedy jej syn Paweł poprosił o pomoc w rysunkach do szkoły. Rysowała też i dla innych dzieci. Jej prace odkryła nauczycielka, Aniela Grotowska, która wkrótce zgłosiła M. Wiśnios na „Wielki Konkurs na współczesna sztukę ludową Ziemi Kieleckiej” (Iłża 1972). Wiśnios zdobyła I nagrodę. Jej obrazy pokazane na pokonkursowej wystawie na zamku w Szydłowcu wzbudziły od razu duże zainteresowanie. Obrazy malowane były na szarym pakowym papierze szmacianami tamponami tuszem, akwarelami i plakatówkami. Przedstawiały Chrystusa Ukrzyżowanego i inne sceny pasyjne o niebywałej ekspresji, jeszcze technicznie nieporadne, ale swą szczerą prostotą i głęboką wiarą którą wyrażały - piękne i wzruszające.

W twórczości M. Wiśnios wyróżnia się kilka okresów. Wyznaczają je zarówno podejmowana tematyka jak i techniki malowania. Malarka otrzymując liczne zamówienia od muzeów i kolekcjonerów otrzymuje też od nich dobre kartony, płótno, najlepszej jakości farby, pędzle. Jej obrazy stają się bardziej wyraziste, kolorowe, czyste, choć ciągle zachowują swoisty, łatwo poznawalny, indywidualny styl często określany „stylem Marii Wiśnios”. Przeważa tematyka sakralna, głównie sceny pasyjne ale i z żywotów świętych, legendy, wydarzenia historyczne, sceny z życia wsi. Maluje dużo, żywiołowo, w uniesieniu, impulsywnie. Mówiła, że namalowała ponad 1000 obrazów i wszystkie „poszły w świat”. I rzeczywiście. Jej prace posiadają muzea w Kielcach, Radomiu, Warszawie, Łodzi, Toruniu, Krakowie, Częstochowie, Lublinie, a także znajdują się w licznych, prywatnych kolekcjach krajowych i zagranicznych.

Jej zdolności malarskie zostały potwierdzone również pierwszymi nagrodami na konkursach współczesnej sztuki sakralnej w Kielcach w 1973 i 1974 r. Już w 1976 r. Muzeum Narodowe w Kielcach organizuje I wystawę indywidualną. Następne lata przynoszą dalsze sukcesy: liczne konkursy, wystawy, nagrody aż do śmierci w 1996 r. Barbara Erber, etnograf, kustosz Muzeum Narodowego w Kielcach, długoletnia opiekunka malarki, skrzętny kronikarz jej życia i twórczości, autorka kilku katalogów i artykułów o malarce, w ostatnim, już pośmiertnym zestawieniu wymienia ponad 50 konkursów i wystaw, w których M. Wiśnios brała udział i które zazwyczaj przynosiły jej pierwsze nagrody i wyróżnienia. Poza stałymi konkursami i wystawami w Kielcach organizowanymi przez Muzeum Narodowe i Stowarzyszenie PAX (obecnie Stowarzyszenie Civitas Christiana), wymienić należy kilka wystaw i konkursów ogólnopolskich takich jak: ,,600 lat obecności obrazu Matki Bożej w życiu Narodu” (Częstochowa 1981 r.), „Współczesne malarstwo naiwne” w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie (1983 r.), Wystawa ,,Talent, pasja, intuicja” (Radom 1986 r.), pokaz prac zorganizowanych przez artystę plastyka Jerzego Dudę-Gracza (Łódź 1987 r.), wystawa indywidualna w Muzeum Sztuki Współczesnej (Radom 1994 r.), wystawa w Galerii Władysława Hasiora w Zakopanem (1994 r.), wystawa indywidualna w Galerii Stowarzyszenia Historyków Sztuki W Krakowie (1996 r.). M. Wiśnios otrzymała kilka ogólnopolskich nagród artystycznych, m.in.: nagrodę im. Brata Alberta za 1982 r., nagrodę im. Jana Pocka (1983 r.), nagrodę im. O. Kolberga (1991r.). W 1988 r. otrzymuje Odznaczenie Zasłużony Działacz Kultury i Dyplom Honorowy Ministra Kultury i Sztuki, w 1988 r. nagrodę artystyczną miesięcznika ,,Przemiany”. W 1996 r. na XVIII Konkursie i wystawie ludowej sztuki religijnej w Stowarzyszeniu Civitas Christiana w Kielcach otrzymuje pośmiertną nagrodę specjalną Wydziału Kultury Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach.

Nakręcono o niej film telewizyjny: „Marianna Wiśnios ze wsi Rataje” w reżyserii Hanny Kramarczuk (emisja 22 IV 1984 r.). Bibliografia o jej twórczości obejmuje kilkadziesiąt pozycji: artykuły, katalogi, leksykony, liczne reprodukcje jej obrazów.

Marianna Wiśnios zmarła w Wąchocku 24 października 1996 roku.

 

Marian Pokropek