Zespół Regionalny „Pałuki’ w Kcyni obchodził w 2006 r.  50 rocznicę swego powstania oraz półwiecze działalności na polu kultury ludowej. Zespół założony w 1956 roku przez Klarę Prillową, kierowniczkę Świetlicy Regionalnej w Kcyni oraz rzeźbiarkę (laureatkę Nagrody im. Oskara Kolberga w 1978) i animatora sztuki ludowej na Pałukach, był zespołem niezwykłym. „Niezwykłość” ta wyrażała się w fakcie, że współtworzyli go przez pierwsze dwa dziesięciolecia wraz z Klarą Prillową ludzie starzy – dawni muzykanci wiejskich kapel na Pałukach, śpiewacy weselni, tancerze. Oni byli nosicielami tradycyjnych wartości kultury ludowej tego regionu i to oni wprowadzili w świat dawnego folkloru muzycznego i tanecznego młodzież, a później dzieci. Dzięki temu Zespół do dziś zachował charakter grupy nie stylizowanej i nadal wykonuje dawny repertuar.

Na repertuar muzyczny i taneczny Zespołu złożyły się utwory, które owi członkowie – założyciele i inni najstarsi muzycy i tancerze „przynieśli” ze sobą. Było tych melodii i tekstów bardzo wiele. Roderyk Lange, pracujący w tamtym czasie w Muzeum Etnograficznym w Toruniu nagrał ich w latach 1957-1958 kilkaset, wszystkie znajdują się w Dziale Folkloru tego Muzeum i czekają na opracowanie. Z tego ogromnego bogactwa wykonywano ponad dziewięćdziesiąt utworów, co zostało sumiennie odnotowane ręką pani Klary w pękatych tomach kronik Zespołu. Ostatecznie do „kanonu” weszło ich około czterdzieści i do dziś są wykonywane na koncertach, które Zespół daje w regionie i w kraju.

Zespół był trzypokoleniowy, obok najstarszych tancerzy i śpiewaków była tańcząca i śpiewająca młodzież oraz grupa dzieci. Zespół występował zawsze tak na dużych scenach (w Warszawie, Łodzi, Poznaniu, Gdańsku, Bydgoszczy, Toruniu, Sopocie, Płocku, Rzeszowie, Ciechocinku) jak i małych, zapraszany zarówno przez organizatorów prestiżowych imprez krajowych, jak i różnych imprez lokalnych – dożynek, „dni folkloru”, przeglądów. Czterokrotnie Zespół występował w Kazimierzu na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych (1969, 1970, 1991, 1996), corocznie przez ponad trzydzieści lat na Międzywojewódzkim Przeglądzie Zespołów Folklorystycznych w Bydgoszczy (i Nakle), w Ogólnopolskim Konkursie Tańca Tradycyjnego w Rzeszowie, na Międzynarodowych Spotkaniach Kapel w Toruniu. Zawsze wracał z nagrodami. Za granicą Zespół po raz pierwszy występował w roku 1972 na VII Międzynarodowym Festiwalu Folkloru w Zagrzebiu – obok zespołu z Portugalii otrzymał wtedy najwyższą notę jurorów za prezentację autentycznego folkloru.

Zespół znany jest z występów w telewizji oraz z audycji radiowych, na antenie ogólnopolskiej i lokalnej. Nakręcono o Zespole filmy dokumentalne (Karol Alchimowicz „Wieczór na Pałukach” 1963, Wanda Rolly „Świetlica w Kcyni” 1969). W latach 1999-2000 opracowana została staraniem Fundacji Kultury Wsi kaseta VHS pt. „Pałuki” w serii „Tańce polskie. Śladami Oskara Kolberga”. W rekonstrukcji tradycyjnych „przywoływek” i „dożynek” prezentowanych na taśmie uczestniczyli członkowie Zespołu z Kcyni. W ich wykonaniu utrwalono także sposób wykonywania tańców pałuckich. Zapis kilku utworów wykonywanych przez dawną kapelę i solistów znajduje się na płycie CD nr 5 pt. „Wielkopolska” wydanej przez Polskie Radio S.A. w Warszawie w serii „Muzyka źródeł”.

Ważniejsze publikacje o Zespole: w monografii „Sztuka ludowa Pałuk. Przeszłość i teraźniejszość”, red. W. Szkulmowska, Bydgoszcz, 1996; w leksykonie Grażyny W. Dąbrowskiej „Taniec w polskiej tradycji”, Warszawa, 2005/2006; w książce W. Szkulmowskiej „Oj, stąpej koniku…Rzecz o Zespole Regionalnym z Kcyni”, Bydgoszcz, 2006 (bogato ilustrowana, z zapisem nutowym repertuaru Zespołu, wraz z płytą CD zawierającą archiwalne nagrania muzyki pałuckiej w wykonaniu kapel i śpiewaków).

Zespół został odznaczony w roku 1966 Odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego, w roku 1974 odznaką honorową „Za szczególne zasługi dla rozwoju województw bydgoskiego”, w roku 1976 otrzymał Dyplom Honorowy Ministra Kultury i Sztuki, a w roku 1995 nagrodę marszałka sejmiku wojewódzkiego. Nagród konkursowych nie sposób zliczyć.

Wanda Szkulmowska