Początki działania Szkoły Muzycznej w Zbąszyniu sięgają 1950 roku. Pod kierownictwem Antoniego Janiszewskiego utworzono Wiejskie Ognisko Muzyczne, które stało się zalążkiem działającej do dzisiaj PSM im. Stanisława Moniuszki. Typowy program muzycznej edukacji dzieci i młodzieży poszerzony został o kształcenie w zakresie tradycyjnej muzyki regionalnej i lokalnego folkloru muzycznego Zachodniej Wielkopolski. W szkole, od początku jej istnienia, funkcjonowała klasa instrumentów ludowych, kierowana przez Tomasza Śliwę, znakomitego skrzypka i koźlarza oraz budowniczego regionalnego instrumentarium (m.in. na potrzeby szkoły zaprojektował i wykonał dla uczniów, specyficzną odmianę sierszenek, ułatwiającą naukę „mieczowania”). Jego wychowankowie stawali się kolejnymi nauczycielami klasy instrumentów ludowych: Zbigniew Mańczak, Kazimierz Budzik, Czesław Prządka, a od 1978 roku Henryk Skotarczyk, równie znakomity pedagog, instrumentalista i budowniczy instrumentów.

Nauka gry na kozłach weselnych, kozłach ślubnych, na sierszenkach, mazankach, skrzypcach i klarnecie Es prowadzona jest tradycyjną metodą bezpośredniego pokazu i przekazu pamięciowego („mistrz–uczeń”), indywidualnie i w kapelach koźlarskich. Antoni Janiszewski opracował autorski program nauczania gry na ludowym instrumentarium („tabele chwytów” ułatwiające opanowanie podstaw palcowania), a w 1971 roku wydał Podręcznik nauki gry na wielkopolskich instrumentach ludowych. Szkoła prowadzi program nauki indywidualnej oraz zajęcia z kapelami kozła weselnego i kozła ślubnego.

Uczniowie szkoły biorą aktywny udział w życiu kulturalnym regionu, występują w lokalnych przeglądach. Zdobywają liczne nagrody, m.in. podczas Biesiad Koźlarskich (w Nądni i Zbąszyniu), Turniejów Dudziarzy (w Kościanie, Gołębinie). Uczestniczą również w imprezach folklorystycznych o zasięgu krajowym: w Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą, Ogólnopolskich Konfrontacjach Kapel Dudziarskich w Poznaniu, przeglądach i festiwalach w Wągrowcu, Wolsztynie, Zielonej Górze, Bydgoszczy, Jaśle, Rzeszowie, Warszawie, Kielcach. Występowali także zagranicą (w Moskwie, Llangolen, Strakonicach).          

W Państwowej Szkole Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Zbąszyniu od ponad sześćdziesięciu lat wybitni pedagodzy, znakomici instrumentaliści i znawcy folkloru muzycznego Zachodniej Wielkopolski, kształcąc kolejne pokolenia młodzieży, zachowują i chronią lokalną tradycję muzyczną oraz aktywnie popularyzują dziedzictwo kulturowe regionu. Absolwenci szkoły są znakomitymi muzykami, muzykologami i regionalistami, kultywują, badają, chronią i upowszechniają wielkopolskie tradycje muzyczne.

/red.K.M./