Urodziła się 19 XI 1928 r. w rodzinie górniczej w Janowie koło Katowic. Odbyła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim (1951-1953), a następnie na Uniwersytecie Wrocławskim (1953-1955). Tam w 1962 r. otrzymała stopień doktora nauk humanistycznych. Habilitację obroniła w 1970 r. na Uniwersytecie Poznańskim. W 1977 r. otrzymała tytuł profesorski.
Pracę naukowo-badawczą i pedagogiczną rozpoczęła już w 1957 r. w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu. Przeszła w niej wszystkie szczeble kariery akademickiej od asystenta do profesora. Była kierownikiem Zakładu Literatury dla Dzieci i Młodzieży (1970-1972), dyrektorem Instytutu Filologii Polskiej (1974-1980), kierownikiem Zakładu Folklorystyki i Piśmiennictwa Śląskiego, późniejszej Katedry Folklorystyki Uniwersytetu Opolskiego. Prowadziła zajęcia akademickie na Uniwersytetach w Poznaniu i Wrocławiu. Wygłaszała wykłady w zagranicznych ośrodkach naukowych: w Getyndze, Fryburgu, Kilonii, Zurychu, Bazylei i innych.
Prof. Dorota Simonides jest autorką ponad 250 prac, wśród których znajduje się kilkanaście książek i większych rozpraw naukowych oraz redaktorem kilku dzieł zbiorowych. Na szczególne wyróżnienie zasługują książki: „Baśń i podanie Górnośląskie” (Katowice 1961), „Bery śmieszne i ucieszne. Humor śląski” T. 1-2 (pięć wydań począwszy od 1967), „Gadka za gadką, 300 podań, bajek i anegdot z Górnego Śląska (z J. Ligęzą) – dwa wydania, Katowice, 1973, „Współczesny folklor słowny dzieci i młodzieży” (Wrocław 1976), „Kumotry diabła. Opowieści ludowe Śląska Opolskiego” (Warszawa 1977). Kilkanaście jej prac drukowanych było w znaczących wydawnictwach niemieckich, austriackich, czeskich. Dorobek naukowo-badawczy Doroty Simonides dotyczy zarówno folklorystyki regionalnej, śląskiej, jak również teorii i metodologii oraz historii folklorystyki w ogóle. Pokaźną grupę stanowią prace z folkloru współczesnego funkcjonującego w różnych środowiskach społecznych, zawodowych, regionalnych. Dorota Simonides stworzyła prężny ośrodek naukowo-badawczy w zakresie folklorystyki, największy w Polsce, znaczący w Europie. Wykształciła ponad 200 magistrantów, wypromowała kilku doktorów, była recenzentem kilku rozpraw habilitacyjnych i opinii o nadanie tytułu profesora.
Aktywnie uczestniczyła w krajowym i zagranicznym życiu naukowym pełniąc wiele funkcji, m.in. Prezesa w Polskim Towarzystwie Ludoznawczym, w Radzie Naukowej Instytutu Śląskiego, w Komitecie Nauk Etnologicznych PAN, w redakcjach „Literatury Ludowej”, w „Ludzie” oraz „International Society for Folk-Narrative Research” i „International Society for Ethnology and Folklor”.
Niezwykle ożywioną działalność Dorota Simonides przejawiała na polu polityczno-społecznym. W 1980 r. związała się z "Solidarnością". W tym samym roku została posłem Stronnictwa Demokratycznego. Była posłem, a dwóch kadencjach senatorem Parlamentu III Rzeczypospolitej. W ramach swej działalności politycznej dała się poznać jako wybitna znawczyni w zakresie: normalizacji stosunków polsko-niemieckich, w obronie praw mniejszości narodowych oraz w podejmowaniu inicjatywy na rzecz wejścia Polski do Unii Europejskiej. Prace te realizowała w różnych krajowych i zagranicznych Stowarzyszeniach, Towarzystwach, Sekcjach Parlamentarnych. O jej zaangażowaniu i znaczącej pozycji jaką zyskała na forum międzynarodowym świadczy to, że w 1992 r. wybrana została w Międzynarodowym Parlamencie KBWE wiceprezydentem III Koszyka Ludzkiego Wymiaru, a w 1994 r. stałą się generalnym sprawozdawcą praw mniejszości narodowych w Międzynarodowym Parlamencie KBWE..
Dorota Simonides jest laureatką wielu krajowych i zagranicznych nagród i odznaczeń, w tym nagrody im. Herdera. W 1996 r. przyznano jej tytuł honorowy „Kobieta Europy” nadawany przez Internationale Biographicae Center, Cambridge, England.
Została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1976), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1979), Medalem Edukacji Narodowej (1980), odznaką „Zasłużony Opolszczyźnie”, Nagrodą im. Gustawa Morcinka (1986), Nagrodą i Medalem Zygmunta Glogera (1997), Nagrodą im. J. G. Herdera (1998).

/red.K.M./