Aleksander Spyra
Rok przyznania nagrody:
1992
Kategoria:
Kategoria V. Działalność naukowa, dokumentacyjna, animacja i upowszechnianie kultury ludowej
Dziedzina:
Działalność naukowa, upowszechnianie, animacja
Region:
Śląskie, Pszczyna
Urodził się w 1938 r. w Pszczynie, tam zamieszkały. Jest artystą plastykiem, jeszcze w czasie studiów założył w 1960 r. Zespół Regionalny ,,Pszczyna”. Zespół ten jest doskonale przygotowany do scenicznej prezentacji pieśni, muzyki, tańców, zwyczajów i obrzędów swojego regionu. Aleksander Spyra sam prowadził badania terenowe, szukał reliktów folkloru, uczył się tańców, poznawał zabytki budownictwa i kultury materialnej. Dbał, by uchronić swój Zespół przed zniekształceniem w ramach ,,usceniczniania” strojów, zwyczajów i instrumentacji muzyki. Sam tańczy i gra na klarnecie. Uczył się na miejscu - w terenie. Stara się zachować wszelkie niuanse ludowego wykonawstwa muzyki i tańców. Widząc potrzebę ratowania zabytków kultury materialnej swojego regionu Aleksander Spyra założył wraz z przyjaciółmi Towarzystwo Miłośników Ziemi Pszczyńskiej, które od 1973 r. przystąpiło do tworzenia „skansenu” w Pszczynie. Projekt zagospodarowania parku i program etnograficzny opracował konsultując go z konserwatorami i etnografami. Muzeum nazwano „Zagroda Wsi Pszczyńskiej”, ale zgromadzono w ciągu dwudziestu lat kilkadziesiąt obiektów i zadbano o prawidłowe i pełne wyposażenie ich w eksponaty ruchome. Wszystkie prace muzealne poprzedzone były szczegółowymi badaniami etnograficznymi. Pracom tym przewodził Aleksander Spyra, który już od chwili udostępnienia zwiedzającym w 1975 r. pierwszej zagrody chłopskiej opracował przewodniki po muzeum oraz publikacje, niejednokrotnie wręcz pionierskie w odniesieniu do regionu pszczyńskiego. Wymienić tu można: „Związane na jaskółczy ogon kościółki drewniane na ziemi pszczyńskiej” (1989), „Budownictwo drewniane na ziemi pszczyńskiej” (1992), „Śląskie meble ludowe - region pszczyński” oraz szereg artykułów w czasopismach lokalnych i specjalistycznych, jak np. „Spotkania z Zabytkami”.
Szczególnie godny podkreślenia jest fakt, że wszystkie prace badawcze i projektowe, nadzór nad realizacją budowy i wyposażenia muzeum, jak też organizacja obsługi wystaw są wykonane przez Aleksandra Spyrę społecznie.
W 2006 r. otrzymał medal Ministra Kultury za zasługi w upowszechnianiu kultury.
Jego postawa - człowieka działającego z pasją i poświęceniem na polu poznania i ochrony dziedzictwa kultury ludowej regionu, powinna być przykładem godnym naśladownictwa.
Aleksander Błachowski
Laureaci Nagrody 1992
- Marian Adamski
- Anna Hulka i Józef Hulka
- Zofia Murawska
- Stanisław Naróg
- Edward i Bolesław Piechowscy
- Tadeusz Połetek
- Apolonia Nowak
- Marian Bujak
- Tadeusz Czwordon
- Kapela z Bud Łańcuckich
- Kapela z Krzemienia k/Janowa Lubelskiego
- Zespół Śpiewaczy z Niedrzwicy Kościelnej
- Zespół Pieśni i Tańca „Pieniny” z Krościenka
- Stanisław Chmielowski
- Mirosław Nalaskowski
- Aleksander Spyra
- Stanisław Zahradnik
- Janina Kalicińska