Władysław Chajec

Rok przyznania nagrody:
1974

Kategoria:
Kategoria I. Twórczość plastyczna, zdobnictwo, rękodzieło i rzemiosło ludowe, folklor muzyczno-taneczny

Dziedzina:
Plastyka. Rzeźbiarz

Region:
Podkarpackie, powiat dębicki, Kamienica Górna

Urodził się 4 II 1904 r. w Ameryce, dokąd na zarobek wyjechali jego rodzice na przełomie wieków. Mając 7 lat wrócił z matką i bratem do Polski na gospodarstwo dziadków do wsi Kamienica Górna. Do szkoły chodził trzy lata, wybuchła wojna, nauczyciel poszedł do wojska, szkołę zamknięto. Następne lata młodego Władysława mijały tak jak i innych ludzi na wsi; codzienna praca na niewielkich zagonach, zajęcia w domu i w gospodarstwie. Niedostatek i ciągła troska o przeżycie. Imał się różnych prac, był stolarzem, kowalem, szewcem, bo trzeba było samemu zreperować wóz, naprawić pług, wykonać buty. Mając zdolności manualne robił też ruchome, drewniane zabawki. Po śmierci pierwszej żony ożenił się po raz drugi. Małżeństwo było nieudane, bezdzietne. Pozostał sam i właśnie wówczas (a były to lata 40-te) zaczął rzeźbić. Od początku rzeźbiarstwo Chajca było mocno osadzone w tradycji ludowego świątkarstwa wzorowanego na rzeźbie kościelnej. Początkowo tworzył wolno i mozolnie. Postacie kształtował z monolitu nadając im, zapewne nie zamierzony, wyraz surowości, prostoty i monumentalności. Polichromował bardzo oszczędnie, najczęściej były to odcienia brązu. „Odkryty” około 1960 r., odwiedzany przez muzealników, kolekcjonerów i turystów tworzył coraz więcej i coraz lepiej. Wzbogacał tematy swoich rzeźb, w których oprócz tradycyjnych tematów sakralnych pojawiły się także sceny historyczne, legendarne, z życia wsi o dużym ładunku ironii, dramatyzmu, szczerości. Ale najbardziej lubił rzeźbić sceny pasyjne.

Był wspaniałym gawędziarzem, pisarzem i rysownikiem. Sam dużo czytał, chętnie oglądał ilustracje, politykował. Za namową Franciszka Kotuli z Muzeum w Rzeszowie spisał wiele opowiadań oraz pamiętnik swego życia złożony z dwóch opasłych zeszytów - kopalnia wiadomości z życia i obyczajów dawnej wsi galicyjskiej. (Twórczość pisarska W. Chajca znajduje się w Archiwum Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie, część opublikowano w czasopismach, m.in. w ,,Polskiej Sztuce Ludowej”).

W. Chajec w latach 70-tych uznawany był za jednego z najwybitniejszych rzeźbiarzy ludowych, nic przeto dziwnego, ze jako pierwszy znalazł się na liście ogólnopolskiej nagrody im. O. Kolberga. Prace W. Chajca pokazywane były na wielu wystawach. Znacznie rzadziej pojawiały się na konkursach. Sam rzeźbiarz niechętnie w nich uczestniczył. Ale na konkursach w których brał udział zazwyczaj otrzymywał I i II nagrody, np. w konkursie „Polskie szopki ludowe” (Warszawa 1971), w „Konkursie Współczesnej Rzeźby Ludowej Karpat Polskich” (Nowy Sącz 1972). Po raz pierwszy rzeźby W. Chajca pokazano na wystawie współczesnej sztuki ludowej czterech województw: Białystok, Kielce, Lublin, Rzeszów, 1964 r. Później rzeźby Chajca były chętnie wystawiane na wielu ogólnopolskich wystawach sztuki ludowej: Warszawa 1975, 1984, Wrocław 1977, Kraków 1984, także za granicą.

Miał dużo wystaw indywidualnych w Rzeszowie (w tym wystawa pośmiertna w 1986 r.), w Zakopanem 1974, Krośnie 1980, Tarnowie 1983, Sanoku 1984. Największy zbiór prac W. Chajca zgromadziło Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie, ponadto jego rzeźby znajdują się w muzeach w Krakowie, Warszawie, Sanoku, Nowym Sączu, Przemyślu, Tarnowie, Jaśle. Trafiły także do kolekcji zagranicznych.

O życiu i twórczości W. Chajca istnieje bogata literatura: katalogi, artykuły w czasopismach i w gazetach, omówienia w zbiorowych opracowaniach poświęconych sztuce ludowej.

Władysław Chajec zmarł w 1985 roku.

 

Marian Pokropek