Przyznana Profesorowi Janowi Adamowskiemu Nagroda im. Oskara Kolberga efektownie wieńczy długi okres działalności tego wielce zasłużonego folklorysty i kulturoznawcy.

Urodzony w 1948 roku na Podlasiu, w Bordziłówce Nowej, niemal całe życie zawodowe związany z Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, gdzie zdobywał kolejne tytuły: magistra filologii polskiej (w roku 1972), doktora (w roku 1982, na podstawie rozprawy Procesy modernizacyjne w języku polskiego folkloru wierszowanego), doktora habilitowanego (w roku 2000, na podstawie rozprawy Kategoria przestrzeni w folklorze. Studium etnolingwistyczne) i na koniec tytuł profesora (2016), sam wysoko ceni sobie pierwsze doświadczenia zawodowe z lat 1973-1974, kiedy pracował jako nauczyciel języka polskiego w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Puławach (pracował z młodzieżą trudną), potem jako asystent w Muzeum Wsi Lubelskiej. Jednak na dobre swoją pasję badacza folkloru i kultury regionalnej rozwinął dopiero jako pracownik naukowo-dydaktyczny na Wydziale Humanistycznym UMCS w Lublinie.

Przeszedł harmonijnie przez wszystkie etapy kariery uniwersyteckiej, był kolejno asystentem i adiunktem w Zakładzie Języka Polskiego Instytutu Filologii Polskiej, potem kierownikiem Pracowni (w kolejności Zakładu) Kulturoznawstwa, od roku 2004 (do 2015) dyrektorem Instytutu Kulturoznawstwa UMCS oraz, do dnia dzisiejszego – organizatorem i kierownikiem Zakładu Kultury Polskiej. W okresie pracy w Instytucie Filologii Polskiej uczestniczył w pracach zespołowych (kierowanych przez prof. Jerzego Bartmińskiego), a od 2000 roku, kiedy powstały samodzielne jednostki związane z kulturoznawstwem, zorganizował własny zespół badawczy, otworzył liczące prawie 20 osób seminarium doktoranckie – także z udziałem młodych badaczy z Ukrainy, wypromował 6 doktorów, w których dwoje (dr Katarzynę Smyk i dr Martę Wójcicką) już doprowadził do habilitacji, a inni (np. dr Mariola Tymochowicz) są w jej przededniu. Realizując wspólne programy badawcze oparte na solidnych badaniach terenowych, uruchomił liczne wydawnictwa zbiorowe i indywidualne. Sprzyjał młodym badaczom, wspierał ich kariery.

Dominują w Jego dorobku trzy nurty tematyczne: język i poetyka folkloru; obrzędy, zwyczaje i wierzenia rozumiane jako całościowe teksty językowo-kulturowe; edycje i opracowania różnorodnych tekstów folklorystycznych oraz poetów chłopskich, w tym obejmujących zagadnienia wschodniego pogranicza kulturowego. Ewolucja zainteresowań badawczych Profesora Adamowskiego przebiegała od języka werbalnego do analizy kodów niewerbalnych, od tekstów językowych po teksty kultury oraz tak istotne kategorie ogólne, jak tradycja czy sacrum. Jego prace tworzą własną, autorską wizję roli kultury ludowej we współczesnym społeczeństwie.

Profesor Adamowski powołał do życia liczący się w skali ogólnokrajowe uniwersytecki ośrodek kulturoznawczy, promieniujący na region i kraj, otwarty na kontakty międzynarodowe. Utrzymuje intensywną wymianę naukową z folklorystami z Rosji (szczególnie z ośrodkiem moskiewskim), Słowacji, Bułgarii, Ukrainy i Serbii. Jego prace są przywoływane przez różnych autorów w kraju i poza granicami, m.in. w pięciotomowym monumentalnym opracowaniu rosyjskim Sławianskije drewnosti wydanym pod redakcją Nikity Tołstoja. Szczególnie często cytowane jest jego autorskie dzieło Kategoria przestrzeni w folklorze (Lublin 1999). Jako badacz i organizator życia naukowego bierze niezwykle czynny udział w pracach różnych towarzystw i instytucji naukowych, ma udział w pracach pragmatyczno-eksperckich na forum ogólnokrajowym jak i międzynarodowym.

Profesor Jan Adamowski w sposób wzorowy połączył pracę dydaktyczną w Uniwersytecie z badaniami naukowymi, penetracje terenowe z działalnością organizacyjną i społeczną, zainteresowania problematyką regionalną z perspektywą ogólnopolską. Jego dorobek naukowy obejmuje ponad 470 pozycji indywidualnych, ale też współautorskich. Kilka drukowanych prac to również efekt współpracy ze studentami. Profesor ze swoimi współpracownikami prowadzi systematyczne badania terenowe. Ze studenckimi kołami naukowymi zorganizował 20 obozów naukowych. Wypromował ponad 170 magistrów oraz ok. 150 licencjatów.

Kompetencje merytoryczne i umiejętność współdziałania z ludźmi sprawiły, że Profesorowi powierzano odpowiedzialne funkcje kierowania poważnymi gremiami: przewodniczy (od 2014 r.) Radzie ds. niematerialnego dziedzictwa kulturowego powołanej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego; jest wieloletnim prezesem Oddziału PTL w Lublinie i członkiem Zarządu Głównego PTL; przewodniczy Radzie Naukowej przy ZG Stowarzyszenia Twórców Ludowych i Radzie Programowej Wojewódzkiego Ośrodka Kultury, także Radzie Programowej Ośrodka Międzykulturowych Inicjatyw Twórczych „Rozdroże” w Lublinie i Radzie Muzeum Wsi Lubelskiej; kadencja 2013-2016. Kilka lat temu został przewodniczącym jury Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą. Jest redaktorem naczelnym ogólnopolskiego kwartalnika „Twórczość Ludowa”. W bieżącej kadencji został wybrany do dwu Komitetów Naukowych Polskiej Akademii Nauk – Komitetu Nauk o Kulturze i Komitetu Etnologicznego.

Profesor Jan Adamowski otrzymywał prestiżowe nagrody naukowe Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (1978, 1987, 2001 – nagroda za rozprawę habilitacyjną), nagrody Rektora UMCS (kilkakrotnie); Dyplom Uznania Marszałka Województwa Lubelskiego; Ludowy Oskar (2003). W roku 2012 otrzymał naukową (zespołową) Nagrodę Marii Curie za udział w 6-tomowej edycji źródłowej „Lubelskie” (w serii „Nowego Kolberga”) i nagrodę zespołową Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Otrzymał też liczne odznaczenia, w tym przykładowo: 1985 – Złota Honorowa Odznaka Zasłużony Działacz Kultury; 1985 – Srebrny Krzyż Zasługi; 1998 – Złoty Krzyż Zasługi; 2002 – Medal Komisji Edukacji Narodowej; 2009 – Srebrny Medal Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”, 2016 – Złoty Medal Zasłużony Kulturze „Gloria Artis” oraz Medal Prezydenta Lublina; 2010 – nagroda honorowa Samorządu Gminy Borki.

W pracy dokumentującej współczesny stan folkloru Profesor Adamowski przedłuża najlepsze tradycje integralnego traktowania twórczości ludowej, działając w duchu dzieła Oskara Kolberga, który łączył ludowe słowo z całym kulturowo-obrzędowym kontekstem. W jednym tylko Adamowski odszedł od praktyki wielkiego XIX-wiecznego etnografa, który nie przekazał żadnych informacji o swoich wiejskich informatorach, w efekcie czego w jego monumentalnym, wielotomowym „Ludzie” pozostali oni anonimowi. Jan Adamowski przeciwnie: wiele uwagi poświęcił indywidualnym wykonawcom, ludowym artystom, z których wielu – jak Aleksandra Daniluk, Krystyna Poczek, Helena Goliszek - doczekało się dzięki Niemu monograficznych opracowań. Wydawał też tomiki chłopskich poetów (Jana Raka i innych), monografie zespołów śpiewaczych czy obrzędowych, najciekawsze pieśni indywidualnych wykonawców (w pofestiwalowej serii „Kazimierskie nuty”, 10 tomików).

Pochylając się z uwagą i szacunkiem nad tekstami chłopskich twórców, poetów, śpiewaków, gawędziarzy Jan Adamowski zaskarbił sobie ich wdzięczność, zaufanie i przyjaźń. Zasłużył sobie także na uznanie kolegów folklorystów, kulturoznawców, antropologów. Dla nich wszystkich przyznanie Profesorowi Janowi Adamowskiemu Nagrody im. Oskara Kolberga jest wielką radością i okazją do złożenia serdecznych gratulacji.

Jerzy Bartmiński