Kapela Jana Kmity z Przystałowic Małych w regionie radomskim zaliczana jest obecnie do najlepszych i o najdłuższym stażu muzykowania. Jan Kmita, urodzony w 1936 r. jest doskonałym skrzypkiem, od dziesięcioleci pozostaje filarem wielu kapel kajockich o tradycyjnym składzie instrumentów. Wraz z najlepszymi w okolicy bębnistami, basistami, harmonistami przez wiele lat prowadził bardzo cenione w okolicach kapele weselne.

Jan Kmita jest samoukiem, nie uczył się gry na skrzypcach u starszych, bądź bardziej doświadczonych muzykantów w formie powszechnie praktykowanego zdobywania umiejętności gry za opłatą w różnej postaci (pieniężnej, rzeczowej lub odrobku w gospodarstwie muzykanta-mistrza). Od najwcześniejszych lat miał natomiast możliwość słuchania, podpatrywania sposobu traktowania instrumentu i wzorowania się na muzyce najlepszych skrzypków mieszkających w jego rodzinnej wsi bądź w bliskiej okolicy. Bardzo ceni dawną kapelę braci Gaców, którą tworzyli skrzypek Piotr ze Rdzowa, harmonista Władysław oraz bębnista Jan (późniejszy słynny skrzypek z Przystałowic Małych).

Już jako kilkuletni chłopiec grał na używanych skrzypcach, otrzymanych od starszego o kilka lat, stryjecznego brata i sąsiada Tadeusza Jedynaka, wykonanych przez jego ojca. Jako dwunastolatek został po raz pierwszy skrzypkiem weselnym. W następnych latach grał bardzo często jako solista oraz w kapelach o zmieniającym się składzie, z wieloma muzykantami. Zawsze należał  do bardzo pracowitych skrzypków, dużo grających,  ponieważ zapłaty jakie osiągał za grę na weselach były znaczące w stosunku do dochodów z prowadzonego z rodziną gospodarstwa rolnego.

Jako młody siedemnastoletni skrzypek grał w kapeli z harmonistą Janem Michalskim z Klwowa, w następnych latach z Florianem i Józefem Porczkami z Nieznamierowic, z Mieczysławem Gwiazdą z Ligęzowa, z Walentym i Mieczysławem Kędzierskimi ze Rdzuchowa, ze Stanisławem Rojkiem z Przysuchy, ze Stanisławem Przybyszewskim ze Skrzyńska, ze Sławomirem Lesiakiem i z Tadeuszem Lipcem z Wygnanowa.

Długoletnią przerwę w grze na skrzypcach spowodował wypadek przy budowie domu. Uszkodził wówczas dłoń i dopiero pod wpływem namowy i zachęt ze strony Zespołu „Gołcunecki” z Gałek powrócił, po dwudziestu latach do kapeli występującej z tym zespołem podczas imprez folklorystycznych.  Nie był już muzykantem weselnym ze względu na brak zapotrzebowania na taki rodzaj muzyki. Pozostał jednak nadal dobrym skrzypkiem kajockim, którego  gra charakteryzuje się czystym, pełnym energii wykonawstwem tradycyjnych lokalnych motywów. W repertuarze posiada niezliczoną liczbę melodii mazurkowych, zwanych oberkami „ciągłymi", które gra w charakterystyczny dla mikroregionu kajockiego sposób. Dzieli się posiadanym talentem i tradycyjną metodą pokazu, przekazuje bogaty repertuar i swoje umiejętności wykonawcze młodym osobom zainteresowanym muzyką wsi. Podczas warsztatów muzyki tradycyjnej organizowanych w Warszawie, Lublinie, Krakowie, Toruniu występuje w roli mistrza-nauczyciela, także w swoim domu w Przystałowicach często gości uczniów. Do ich licznego grona należą m.in. Ewa Grochowska, Mateusz Niwiński, Krystian Pisowicz, Janusz Prusinowski, Katarzyna Zedel, Marcin Żurek. W składzie Kapeli Jana Kmity coraz częściej obok mistrza występują jego młodzi uczniowie m.in. Krystian Pisowicz, Agnieszka Niwińska, Joanna Strelnik.

Muzyka Kapeli Jana Kmity została udokumentowana w nagraniach Polskiego Radia, przez Andrzeja Bieńkowskiego i przez uczniów Jana Kmity oraz w postaci rejestracji licznych występów kapeli w zespołem „Gołcunecki”  (np. podczas Konkursu Tradycyjnego Tańca Ludowego w Rzeszowie, Sejmiku Teatrów Wiejskich w Tarnogrodzie, podczas zabaw w Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu), w wielu konkursach ogólnopolskich i regionalnych (w Kazimierzu, Maciejowicach, Przysusze). 

Kapela została nagrodzona w Maciejowicach („Złote basy” w 2010, 2012 i 2015 r. ) , wielokrotnie w Przysusze podczas „Dni Kolbergowskich”  oraz w konkursie Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu zdobywając pierwszą nagrodę z Tadeuszem Lipcem w 2015 r.

/red.K.M./