Aleksander Oleszczuk
Rok przyznania nagrody:
1976
Kategoria:
Kategoria V. Działalność naukowa, dokumentacyjna, animacja i upowszechnianie kultury ludowej
Dziedzina:
Działalność naukowa, upowszechnianie, animacja
Region:
Lubelskie, Biała Podlaska
Urodził się w 1900 r. we wsi Kolembrody koło Radzynia Podlaskiego. W 1920 r. był żołnierzem, a po zakończeniu wojny obronnej z bolszewikami studiował w Seminarium Nauczycielskim w Leśnej Podlaskiej. Z dyplomem uzyskanym w 1927 r. ze specjalnością muzyczną pracował jako nauczyciel przedmiotów artystycznych w szkołach w Miłkowie i Wohyniu. Zainteresowany folklorem spisywał pieśni podlaskie. Swoje zainteresowania etnograficzne i muzyczne pogłębiał w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie i w Krzemieńcu, a po 1946 r. w Wyższej Szkole Muzycznej w Sopocie. Podczas studiów na Wolnej Wszechnicy Polskiej napisał swoją pierwszą poważniejszą pracę ludoznawczą pt. „Zboże i chleb w zwyczajach ludowych na Podlasiu”. Opublikował ją i kilkanaście innych artykułów o pieśniach i zwyczajach podlaskich w latach 1930-1938 w ,,Głosie Powiatu Radzyńskiego” i w „Teatrze Ludowym”.
W 1939 r. Aleksander Oleszczuk ponownie odbywał służbę wojskową i dostał się do niewoli niemieckiej. W obozie opracował „Śpiewnik szkolny szkoły powszechnej II stopnia” i prowadził chór „Echo Obozu”. Po wojnie osiedlił się w 1946 roku w pobliżu Gdańska. Do emerytury w 1960 r. był tam nauczycielem w szkołach średnich i kierownikiem amatorskich zespołów artystycznych na Wybrzeżu. W tym czasie nie przestał się interesować swoimi rodzinnymi stronami. Dotychczasowe badania opublikował w postaci książek wydanych przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze: ,,Ludowe obrzędy weselne na Podlasiu” (1951) i ,,Pieśni ludowe Podlasia” (1965). Napisał też kilka artykułów oraz zamieścił w czasopiśmie „Śpiew w Szkole” wiele pieśni podlaskich opracowanych dla chórów szkolnych. Wydał też dwa zeszyty ,,Piosenek ludowych z Podlasia na chór żeński lub dziecięcy” w ramach cyklicznego wydawnictwa „Polska pieśń ludowa” (Kraków 1957). Po powrocie na Podlasie (1960) osiadł w Stępkowie koło Parczewa, kontynuował rejestrację pieśni i melodii na obszarze nadbużańskim oraz współpracował z zespołami folklorystycznymi. Wyniki badań publikował w czasopismach oraz wymienionej wyżej książce. Jan Adamowski w biogramie Aleksandra Oleszczuka podkreśla jego zasługi dla folklorystyki polskiej: „z całą odpowiedzialnością można dodać, że praca eksploracyjna Oleszczuka spełnia wymogi pracy naukowej, tym bardziej trudniejszej, że folklor to zjawisko bardzo złożone, synkretyczne. Z drugiej zaś strony należy także pamiętać i o tym, że swoją pracę prowadził w warunkach iście kolbergowskich. Na koniec trzeba dodać, że prócz prac opublikowanych Oleszczuk pozostawił gotową do druku cenną monografię „Podlaski doroczny cykl widowiskowy” oraz kilka zbiorów pieśni adaptowanych dla potrzeb ruchu amatorskiego, któremu służył całe życie pomocą w wyborze repertuaru z Podlasia, mało znanego przed jego publikacjami.
Aleksander Oleszczuk zmarł w 1983 roku.
Aleksander Błachowski
Laureaci Nagrody 1976
- Zofia i Stanisław Chrząstowscy
- Aleksandra Czelusta
- Olimpia Jaroszewicz
- Jan Kawulok
- Władysław Kirstein
- Czesława Konopka
- dr Franciszek Kotula
- Wincenty Krajewski
- Józef Lurka
- Aleksander Oleszczuk
- Ewelina Pęksowa
- dr Kazimierz Pietkiewicz
- Józefa Siwek
- Mateusz Startek
- Jerzy Witek
- prof. Maria Znamierowska-Prüfferowa
- Kapela Braci Bździuchów z Zamojszczyzny
- Zespół Pieśni i Tańca im. "Klimka Bachledy" z Zakopanego i jego kierownik Józef Pitoń
- Zespół Pieśni i Tańca „Koronka” z Bobowej
- Zespół Pieśni i Tańca „Trzy pokolenia” z Podlasia
- Zofia Pokusa
- Maria Siwula
- Zespół Taneczny „Krakowiak” z Bostonu (USA)
- Zespół Tańców Ludowych „Janosik” z Filadelfii (USA)
- Zespól Taneczny „UNIÃO JUVENTUS" z Kurytyby