Kapela smyczkowa założona w 1995 roku; prezentuje muzykę górali żywieckich i śląskich na tradycyjnym instrumentarium skrzypcowo‑basowym

Rajcza, Beskid Śląski/Żywiecki, woj. śląskie

Kapela Ochodzita powstała w 1995 roku. Jej nazwa pochodzi od góry Ochodzita, która oddziela Beskid Śląski od Beskidu Żywieckiego i jest położona na terenie Koniakowa, w głównym grzbiecie karpackim.

Członkowie zespołu wywodzą się właśnie z tych okolic, prezentując zarówno folklor Górali Żywieckich, jak i Górali Śląskich. Muzyka jest dla nich nie tylko sposobem na życie, ale przede wszystkim wielką miłością. Kapela Ochodzita demonstruje instrumentarium formacji smyczkowej typowej dla południowej i południowo-zachodniej części Żywiecczyzny, która składa się z jednych lub dwojga skrzypiec prymujących, skrzypiec sekundujących i basu. Ponadto grupa grywa również w zestawieniu tradycyjnym, charakterystycznym dla Beskidu Śląskiego oraz dorzecza Soły (Żywiecczyzna), gdzie w archaicznym składzie występowali gajdosz oraz skrzypek. Kapela Ochodzita gra w różnej konfiguracji (gajdy-skrzypce, gajdy-dwoje skrzypiec). Użycie pierwotnych instrumentów w jej muzyce stanowi powrót do tradycji, w której wykorzystywane są instrumenty własnoręcznie zbudowane przez muzyków. Czesław Węglarz i Piotr Puszyński są bowiem budowniczymi gajd beskidzkich, jak również instrumentów pasterskich (piszczałki bez otworów palcowych oraz sześciootworowe, a także rogi pasterskie).

Kapela Ochodzita prezentuje i popularyzuje muzyczną twórczość ludową regionu Żywiecczyzny i Beskidu Śląskiego. Zachowanie unikatowego sposobu śpiewu oraz zastosowanie prostego dźwięku na archaicznych instrumentach niewątpliwie stanowią wyjątkową cechę tego zespołu. Muzycy stale poszerzają repertuar, ucząc się i rozwijając, nie ulegają przy tym jednak żadnym wpływom. Dzięki temu podtrzymują walory kulturowe i swą tożsamość. Prezentując folklor na żywo podczas koncertowania, za każdym razem przekazują słuchaczom dorobek artystyczny regionu, w którym się wychowali.

W skład Kapeli wchodzą muzycy reprezentujący Trójwieś Beskidzką, a konkretnie – Koniaków: Adam Soból – skrzypce prym, śpiew i Marzena Suszka – altówka; oraz Żywiecczyznę: Adam Puszyński – skrzypce prym drugi, śpiew; Piotr Puszyński – skrzypce sekund, altówka, gajdy, śpiew (oboje z Rajczy) i Czesław Węglarz z Ciśca – basy, gajdy, śpiew. Posiadają w swoim repertuarze niezwykle bogaty dorobek artystyczny terenów, z których się wywodzą. Muzyczne korzenie, tradycje przekazywane z pokolenia na pokolenie, wpłynęły na znajomość wielu archaicznych pieśni oraz melodii charakterystycznych dla obu regionów pogranicza. Są to między innymi obyrtki, pieśni baciarskie, zbójnickie, owięzioki, walczyki, krakowiaki i polki czy też kolędy i pastorałki.

Muzycy tworzący Kapelę Ochodzita niejednokrotnie udowodnili i potwierdzili możliwość wspólnego grania osób pochodzących z odmiennych kulturowo części Beskidów. Cechą wyróżniającą tę formację spośród innych jest doskonała znajomość folkloru muzycznego z pogranicza Beskidu Śląskiego i Żywieckiego. To właśnie ów synkretyzm stanowi o sile i wyjątkowości zespołu.

Artyści na przestrzeni lat włączali się w pracę różnych grup muzycznych z Beskidu Śląskiego i Żywieckiego, toteż mają za sobą wieloletnie doświadczenie w pracy z lokalnymi zespołami folklorystycznymi – między innymi z Rajczy, Milówki, Istebnej i Koniakowa. Często byli angażowani do licznych projektów, wydarzeń kulturalnych, jak również oprawy instrumentalnej jubileuszy, stając się tym samym częścią danych społeczności.

Kapela wielokrotnie współpracowała między innymi z Gminnym Ośrodkiem Kultury w Istebnej, Muzeum Beskidzkim w Wiśle, Regionalnym Ośrodkiem Kultury w Bielsku-Białej, Radiem Katowice, Muzeum Śląskim w Katowicach, Radiowym Centrum Kultury Ludowej, TVP Katowice, TVP Kultura czy też Akademią Muzyczną imienia Karola Szymanowskiego w Katowicach. Była wielokrotnie nagradzana i wyróżniana na Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu oraz w Konkursie Gry na Unikatowych Instrumentach Ludowych w Milówce koło Żywca.

Dodatkowo, poza grą na instrumentach pasterskich (gajdy śląskie, dudy żywieckie, rogi pasterskie i różnego rodzaju piszczałki), Czesław Węglarz oraz Piotr Puszyński zajmują się ich budową, biorąc udział, niejednokrotnie z sukcesami, w konkursach na budowę tradycyjnych instrumentów ludowych, organizowanych przez Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu czy też Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej.

Poszczególni członkowie Kapeli mają również na swoim koncie indywidualne nagrody i wyróżnienia – między innymi Czesław Węglarz jest laureatem Nagrody imienia Oskara Kolberga w dziedzinie folkloru muzycznego (w 2019 roku), natomiast Adam Soból w 2017 roku otrzymał Nagrodę Specjalną Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Dariusz Kocemba