Powiększ
Powiększ zdjęcie

Stowarzyszenie Klub Kawalerów w Szymborzu, Kujawy

Rok przyznania nagrody:
2004

Kategoria:
Kategoria VI. Wyróżnienia honorowe dla instytucji i organizacji społecznych zasłużonych w opiece i upowszechnianiu kultury ludowej

Dziedzina:
Działalność naukowa, upowszechnianie, animacja

Region:
Wielkopolskie, Kujawy, Inowrocław

Stowarzyszenie Klubu Kawalerów w Szymborzu powstało na przełomie 1833 i 1834 roku. Od tego czasu kontynuuje swoją działalność (zawieszono ją tylko podczas II wojny światowej). Cel stowarzyszenia został określony w statucie. Jest nim podtrzymywanie starokujawskich zwyczajów, do których należą przywoływka i dyngus oraz uroczyste zakończenie karnawału. Do klubu mogą należeć kawalerowie, którzy ukończyli 21. rok życia i cieszą się dobrą opinią. Nierzadko przynależność do niego jest rodzinną tradycją przekazywaną z ojca na syna. Od kandydatów wymaga się poczucia humoru, spostrzegawczości i umiejętności rymowania. Te ostatnie cechy są niezbędne w związku z organizowaniem corocznie w czasie Wielkanocy przywoływek. Zwyczaj ten, wcześniej znany na całym obszarze Kujaw i Pałuk, przetrwał do dziś tylko dzięki działalności stowarzyszenia. Obecnie Szymborze jest jedynym miejscem w Polsce, gdzie jest on praktykowany.

Warte podkreślenia jest to, że przywoływki dyngusowe odbywają się bez ingerencji i stymulacji jakiejkolwiek instytucji. Zwyczaj przebiega zawsze według ściśle określonego scenariusza. Przygotowania do niego rozpoczynają się na dwa tygodnie przed Wielkanocą. Kawalerowie podają członkom klubu imiona i nazwiska wybranych dziewcząt i składają za nie okup w pieniądzach lub w wódce. W ten sposób zamawiają przywoływkę dla swojej dziewczyny i zastrzegają sobie prawo do polewania jej wodą w Poniedziałek Wielkanocny. Gdy lista jest zamknięta, układają teksty przywoływek dla każdej panny, a czasem i dla wywołującego ją kawalera.

Tuż przed Wielkanocą, w centrum wsi, budowana jest drewniana ambona. W Niedzielę Wielkanocną prezes stowarzyszenia wygłasza z niej tekst powitania. Po tym wstępie odczytywane są przywoływki. Każda zawiera imię i nazwisko adresatki lub adresata. Te dla dziewcząt są zazwyczaj lakoniczne, stanowią informację o tym, ile wody będzie wylane na każdą z nich następnego dnia, np. U pana Małachowskiego jedna panienka Kasiuchna, potrzeba na nią buteleczkę wody komiteckiej, dwa ręczniki haftowane i wyszywane. Przywoływki adresowane do kawalerów mają charakter żartobliwy, rubaszny, często zawierają treści złośliwe, lub wręcz niecenzuralne. Ośmieszają, przypominają zabawne lub kompromitujące wydarzenia z życiorysów swoich bohaterów. Treści przywoływek zmieniają się wraz z realiami życia. Nie ulegają natomiast zmianie towarzyskie, wychowawcze i zalotne aspekty zwyczaju.

Aktywność kulturową członków Klubu Kawalerów widać także podczas zapustów. Członkowie Klubu biorą udział w innym tradycyjnym zwyczaju kujawskim – w pochodach przebierańców, tzw. chodzeniu z kozą. Zwyczaj ten jest także praktykowany nieprzerwanie od lat, a jego oryginalność podkreślają kilkudziesięcioletnie stroje i maszkary przebierańców.

 

Hanna Łopatyńska