Powiększ
Powiększ zdjęcie

Wanda Szkulmowska

Rok przyznania nagrody:
1987

Kategoria:
Kategoria V. Działalność naukowa, dokumentacyjna, animacja i upowszechnianie kultury ludowej

Dziedzina:
Działalność naukowa, upowszechnianie, animacja

Region:
Kujawsko-pomorskie, Bydgoszcz

Urodziła się w 1931 r. w Warszawie. Po Powstaniu Warszawskim zamieszkała w Bydgoszczy. Magister filologii polskiej. Od 1956 do 1988 r. pracowała w Wydziale Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy zajmując się m.in. społecznym ruchem kulturalnym, upowszechnieniem kultury i mecenatem nad sztuką ludową. Województwo bydgoskie obejmuje jak żadne w Polsce wiele różnych regionów historycznych i etnograficznych. Na tym obszarze zachowały się enklawy ludowych tradycji artystycznych oraz folkloru, ciekawe formy plastyki, oryginalne pieśni, tańce i muzyka. Wanda Szkulmowska współpracując z Muzeum Etnograficznym w Toruniu rozwinęła szeroką działalność badawczą w celu szybkiego rozpoznania stanu zachowania kultury tradycyjnej we wsiach, ustalenia potrzeb twórców ludowych oraz możliwości kontynuacji rękodzielnictwa. Podjęła organizację wystaw, które stały się bodźcem dla ludowych artystów. Organizowała kursy haftów kaszubskich, kujawskich i pałuckich. W ciągu trzydziestu czterech lat jako pracowniczka Urzędu Wojewódzkiego tworzyła system opieki nad sztuką ludową oparty na stypendiach, prezentacji dorobku środowisk regionalnych i wystaw indywidualnych, tych ostatnich zorganizowała trzynaście. Jej działania były pozbawione urzędniczej rutyny. Nieustannie podwyższała swoje kwalifikacje studiując wydawnictwa etnograficzne. Była inicjatorką nowatorskich form mecenatu, organizując konkursy, których formuła łączyła rozbite administracyjnie, a niepodzielne przecież kulturowo regiony etnograficzne.  Konkurs na sztukę ludową Kaszub odbywała się co trzy lata konsekwentnie od 1988 r. i obejmowała województwa: bydgoskie, gdańskie i słupskie. Konkurs na sztukę ludową Pałuk odbywał się co roku od 1963 r. a na Kujawach od 1956 r. Odrodzenie kaszubskich złotogłowi (hafty złotą lub srebrną nitką zanikłe w 1. połowie XIX wieku) jest też zasługą Wandy Szkulmowskiej, która zmobilizowała do działania szereg instytucji i osób i w efekcie około trzydzieści hafciarek na Kaszubach południowych opanowało specyficzną technikę oraz motywy i kompozycje nawiązujące do form czepców z XVIII i XIX wieku.

Wanda Szkulmowska jest autorką około dziewięćdziesięciu artykułów i katalogów o sztuce ludowej, indywidualnych twórcach, zespołach folklorystycznych itp. Opracowała dwa tomiki kujawskiego poety Becińskiego (1968, 1973). Jest też pomysłodawcą i redaktorką większych publikacji, z których najważniejsze to: „Sztuka ludowa Kaszubów” (1995) i „Sztuka ludowa Pałuk” (1996). Obie mają w podtytule „Przeszłość i teraźniejszość”, obie też są dziełami zbiorowymi pracowników muzeów Bydgoszczy, Bytowa, Gdańska, Piły, Słupska i Torunia i posiadają wartość monografii zawierających wiele materiałów nieznanych dotąd nauce polskiej. Bez konsekwentnego i umiejętnego działania Wandy Szkulmowskiej książki te nie powstałyby. Szkulmowska nigdy nie zadowalała się obowiązkami urzędnika i osobiście angażowała się w prace scenariuszowe wielu wystaw sztuki ludowej w kraju i za granicą.

Od 1976 r. była nauczycielem akademickim w Instytucie Pedagogiki Społecznej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Mimo przejścia na emeryturę kontynuuje prace organizatorskie i redakcyjne, poszukuje środków na pomoc dla twórców ludowych, realizacje konkursów i wystaw oraz wydawnictw. Od wielu lat jest członkiem zarządu Kujawsko-Pomorskiego Towarzystwa Kulturalnego w Bydgoszczy i członkiem Rady Naukowej Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie oraz opiekunką oddziału bydgosko-toruńskiego tegoż Stowarzyszenia.

Wanda Szkulmowska zmarła 12 lipca 2021 roku.

 

Aleksander Błachowski