Malarki z Włocławka – zdobnictwo fajansów: Eugenia Adamczewska, Kazimiera Rzeczkowska, Genowefa Wódecka, Salomea Zajkowska

Rok przyznania nagrody:
1983

Kategoria:
Kategoria I. Twórczość plastyczna, zdobnictwo, rękodzieło i rzemiosło ludowe, folklor muzyczno-taneczny

Dziedzina:
Plastyka. Malarka

Region:
Kujawsko-pomorskie, Włocławek

Spośród ponad stu malarek zatrudnionych we Włocławskich Zakładach Ceramiki Stołowej i biorących udział w konkursach i przeglądach ,,Malowanego Fajansu Włocławskiego” cztery malarki uhonorowane nagrodą zbiorową im. O. Kolberga w 1983 r. zajmują wyjątkową pozycję. Wszystkie rozpoczęły pracę w pracowniach malarskich Fabryk Fajansów już w okresie międzywojennym i wznowiły ją zaraz po II wojnie światowej we Włocławskich Zakładach Ceramiki powstałych z przedwojennych oddzielnych Fabryk (Włocławska Fabryka Fajansu, dawniej ,,Teichweld i Asterblum” Polska Fabryka Fajansu Braci Cohn i S-ka: Włocławska Fabryka Fajansu Leopolda Czamańskiego) poprzez upaństwowienie ich i połączenie w jedno przedsiębiorstwo. W Fabrykach tych od dawna część produkcji była przeznaczona dla odbiorcy wiejskiego i tę głównie zdobiono wielokolorowymi ornamentami kwiatowymi. Mimo że produkcja fajansu była zmechanizowana, to przy ręcznym malowaniu naczyń istniała pewna swoboda w indywidualnym przetwarzaniu opracowywanych wzorów. Właśnie wtedy swe indywidualne uzdolnienia artystyczne wykazywały niektóre malarki, wśród których znalazły się laureatki nagrody im. O. Kolberga. Po II wojnie światowej nie tylko przywrócono ręczne malowanie ceramiki, ale wypracowano jego zasady nadające tej dziedzinie twórczości znamiona sztuki ludowej. Od 1947 r. rozpoczęto szkolenie malarek preferując „tradycyjne ludowe zdobnictwo”. Zajęcia prowadził Antoni Buszek, plastyk, zasłużony na polu wprowadzania motywów ludowych do przemysłu. W 1949 r. w Muzeum we Włocławku odbyła się wystawa ,,Kujawskiej sztuki ludowej”, na której po raz pierwszy zaprezentowano talerze i misy dekorowane ręcznie przez malarki Fabryki Fajansów. Wśród nich były: E. Adamczewska, G. Wódecka i S. Zajkowska. Następne konkursy i wystawy malowanego fajansu włocławskiego odbywały się w: 1956, 1958, 1963, 1965, 1966, 1970 i 1972. Każdy z nich przynosił nowe formy i nowe, piękniejsze i bogatsze zdobnictwo. Od 1958 r. biorą udział już wszystkie cztery malarki - i to aż do I Biennale Fajansu Włocławskiego w 1973 r. zorganizowanego w stulecie istnienia Fabryk Fajansu we  Włocławku. Poza wspomnianymi konkursami i wystawami prace malarek pokazywane były: na „Wystawie Pamiątek Regionalnych” w Bydgoszczy w 1958 i 1962 r., na wystawie „Malowany Fajans Włocławski” w Warszawie i we Wrocławiu w 1967 r., w międzynarodowych wystawach: ,,Inwencje ludowe w polskim wzornictwie” - wystawa zorganizowana przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego i eksponowana: Genewa 1957, Pekin, Szanghaj, Kanton 1959, Tbilisi, Ałma-Ata, Taszkient 1959, Warszawa 1960, Lipsk 1961, Budapeszt 1961., w ogólnopolskiej wystawie szkła i ceramiki we Wrocławiu 1961 i 1967 r., a także na wystawie ,,Fajans Włocławski” w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie w 1976 r.

Krótkie informacje biograficzne o nagrodzonych malarkach:

1. Eugenia Adamczewska, ur. 1 X11 1904 r. zam. we Włocławku. W Fabrykach Fajansów pracowała od 1920 do 1965 r. Była uzdolnioną plastycznie, malowała wielobarwnie, później dekorowała wyłącznie kobaltem z powodzeniem różnicując rysunek i tonację barw.

2. Kazimiera Rzeczkowska, ur. 22 II 1909 r. we Włocławku. Pracowała jako malarka od 1925 do 1939 oraz od 1953 do 1971 r. Jej malarstwo tkwi najbardziej w tradycjach ludowego zdobnictwa. W ornamentyce kwiatowej z upodobaniem malowała ptaszki.

3. Salomea Zajkowska, ur. 14 XI 1904 r. w Witoni woj. łódzkie, zam. we Włocławku. Pracowała w okresie od 1922 do 1968 r. Malowała wielobarwne kwiaty i ptaszki, później

wyłącznie zdobiła kobaltem.

4. Genowefa Wódecka, ur. 3 IX 1908 r. we Włocławku. Pracowała od 1923 do 1968 r. Była jedną z najzdolniejszych malarek, z dużym doświadczeniem i inwencją twórczą. Początkowo malowała wielobarwnie, później w różnych odcieniach kobaltu.

Wszystkie malarki były wielokrotnie nagradzane. Ich prace z różnych okresów zgromadzone są w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, które od 1949 r. patronowało wszystkim konkursom. O malarkach fajansu włocławskiego pisano wielokrotnie w czasopismach i katalogach.

 

Marian Pokropek