Powiększ
Powiększ zdjęcie

Anna i Henryk Świątkowscy

Rok przyznania nagrody:
1985

Kategoria:
Kategoria V. Działalność naukowa, dokumentacyjna, animacja i upowszechnianie kultury ludowej

Dziedzina:
Działalność naukowa, upowszechnianie, animacja

Region:
Łódzkie, Łowicz

Anna Świątkowska urodziła się w 1915 r. we wsi Kowale w Wieluńskiem. Maturę zdała w 1935 r. w Piotrkowie Trybunalskim. Studiowała problemy społeczno-oświatowe w Wolnej Wszechnicy Polskiej. W czasie okupacji prowadziła tajne nauczanie i kontynuowała studia samodzielnie, już w 1946 r. uzyskała magisterium na Uniwersytecie Łódzkim. W latach 1946-1948 prowadziła badania ludoznawcze w Instytucie Społecznym, później do 1954 r. pracowała w Towarzystwie Uniwersytetów Ludowych i innych instytucjach w Warszawie, które prowadziły działalność kulturalno-oświatową na wsi. Od 1957 do 1985 r. była kierowniczką działu naukowo-oświatowego w Muzeum w Łowiczu stanowiącym Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie. Potem, już na emeryturze, do 1991 r. była etatowym konsultantem w Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Sztuka Łowicka” w Łowiczu.

Henryk Świątkowski ur. w 1909 r. w Złakowie Kościelnym, słynnej wsi księżackiej. W 1938 r. zdał maturę w Łodzi i rozpoczął studia na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Łodzi. W czasie okupacji uczestniczył w tajnych seminariach etnologicznych prowadzonych do czasu aresztowania przez profesora Stanisława Poniatowskiego. Po wojnie kontynuował studia na Uniwersytecie Łódzkim zakończone magisterium z etnografii w 1952 r. Równocześnie od 1946 r. pracował w Muzeum Etnograficznym w Łodzi, następnie w Muzeum Kultur Ludowych w Warszawie (Młociny) i w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Od 1952 r. do przejścia na emeryturę w 1985 r. był dyrektorem Muzeum w Łowiczu.

Oboje Świątkowscy zgromadzili w Muzeum około 15 tysięcy obiektów, głównie etnograficznych, z których najcenniejsza jest kolekcja strojów i haftów łowickich. Położyli też wielkie zasługi w ochronie zabytków budownictwa regionu. W latach 1958-1966 według koncepcji Henryka Świątkowskiego został stworzony Plenerowy Ośrodek Łowickiego Budownictwa Ludowego w parku przylegającym do gmachu Muzeum w centrum Łowicza. Ta ekspozycja zagród chłopskich z pełnym wyposażeniem była ewenementem na terenie Polski i wyprzedzała o 10 lat toruński Park Etnograficzny. Wiele lat starań poświęcił Henryk Świątkowski dla zbudowania ,,skansenu” księżackiego, wreszcie w 1976 r. rozpoczęto przenoszenie zabytków budownictwa ludowego pod Wieś Maurzyce. Projekt „skansenu” pod względem programowym obejmuje ekspozycję wszystkich elementów kultury łowickiej prezentujących byt, zwyczaje, rękodzieła i rzemiosła.

Anna Świątkowska od 1961 do 1993 roku opublikowała wiele cennych prac stanowiących wkład do monografii ludowej kultury łowickiej, takich jak: wycinanka (1961), wnętrze chałupy ( 1966), zwyczaje i obrzędy doroczne (1976) i rodzinne (1978), hafty (1981), tkactwo (1989), dziecko w tradycyjnej kulturze (1993). Henryk Świątkowski opracował historię haftu łowickiego (1969), zwyczaje Weselne (1961), szczegółowe przewodniki dotyczące budownictwa (1970, 1971, 1979), materiały do monografii budownictwa - chałupa (1976), budynki gospodarskie (1989) oraz pewne aspekty (technologia) tkactwa (1987). Świątkowscy wspólnie opracowali 40 katalogów wystaw, w tym 22 poświęconych sztuce ludowej i amatorskiej, noty biograficzne o twórcach ludowych regionu (1972) oraz przewodnik po Muzeum. W prasie zamieścili kilkadziesiąt artykułów popularyzujących sztukę ludową. Podsumowaniem wieloletnich badań i opracowań obojga autorów jest książka „Łowicka sztuka ludowa” (1996), która zawiera kompendium wiedzy o artystycznej kulturze Księżaków. Dotąd o Łowickiem pisano raczej eseje, zachwycano się barwnością strojów czy procesjami w dniu Bożego Ciała, gromadzącymi przyjezdnych z Warszawy i Łodzi. Dopiero publikacje Świątkowskich (wspomnieć należy ważne prace Anieli Chmielińskiej i Jadwigi Chełmińskiej-Świątkowskiej) przynoszą pełniejsze materiały etnograficzne o Łowickiem.

Henryk Świątkowski zmarł w 1999 roku, Anna Świątkowska zmarła w 2007 roku.

 

Aleksander Błachowski